Gdańsk – Długie Pobrzeże i Brama Żuraw

Po przekroczeniu zamykającej Drogę Królewską Zielonej Bramy znajdziemy się na zachodnim brzegu Motławy. Ciągnie się tu Długie Pobrzeże, malowniczy deptak wiodący wzdłuż rzeki, który przez lata pełnił funkcję nabrzeża portowego. Do dziś cumują tu statki wycieczkowe i jachty. Długie Pobrzeże to miejsce gdzie znajduje się słynna Brama Żuraw, będąca jednym z symboli Gdańska. Wzdłuż deptaka ciągnie się szereg kamienic równie pięknych co na Głównym Mieście. Są w nich kawiarnie i restauracje, antykwariaty i najlepsze w mieście sklepy z biżuterią z bursztynu.

Długie Pobrzeże w Gdańsku to miejsce tętniące życiem. Prawie zawsze można się natknąć się na tłum turystów podziwiających widok wysp na przeciwległym brzegu Motławy.

[…] most nie rzucony przez rzekę, ale wzdłuż niej biegnący […] wybudowany na palach pomost szeroki, tworzący po jednej stronie jakby ogromny chodnik zawsze pełen gwaru, obstawiony kramami, przy nim ciągle się mija statki i berlinki, tak na Motławie natłoczone, że z trudnością można wodę dojrzeć […]

— Jadwiga Łuszczewska “Deotyma”

Idąc wzdłuż Pobrzeża mijamy przystań Żeglugi Gdańskiej, spółki obsługującej rejsy wycieczkowe po Zatoce Gdańskiej. Warto wybrać się na taką morską przejażdżkę by obejrzeć z pokładu nie tylko Gdańsk ale i Sopot czy Gdynię, a nawet dotrzeć na Hel.

Trasy i cennik tramwajów wodnych

Trasa	Bilet w jedną stronę	Bilet w obie strony
Gdańsk – Hel – Gdańsk	70,00 zł (normalny) 55,00 zł (ulgowy)	120,00 zł (normalny) 100,00 (ulgowy)
Sopot – Hel – Sopot	70,00 zł (normalny) 55,00 zł (ulgowy)	120,00 zł (normalny) 100,00 (ulgowy)
Gdańsk – Sopot – Gdańsk	70,00 zł (normalny) 55,00 zł (ulgowy)	120,00 zł (normalny) 100,00 (ulgowy)
Gdynia – Hel – Gdynia	70,00 zł (normalny) 55,00 zł (ulgowy)	120,00 zł (normalny) 100,00 (ulgowy)
Gdynia – Sopot – Hel	70,00 zł (normalny) 55,00 zł (ulgowy)	–
Gdańsk – Westerplatte – Gdańsk	45,00 zł (normalny) 35,00 zł (ulgowy)	65,00 zł (normalny) 55,00 zł (ulgowy)
Gdańsk – Sobieszewo – Gdańsk	45,00 zł (normalny) 35,00 zł (ulgowy)	65,00 zł (normalny) 55,00 zł (ulgowy)

Jeśli jednak pozostaniemy na Długim Pobrzeżu warto udać się na niespieszny spacer, którego trasę wyznaczają dawne bramy wodne nad Motławą.

Długie Pobrzeże w Gdańsku

Bramy wodne odgrywały ważną rolę w systemie obronnym miasta, a jednocześnie stanowiły jego połączenie z portem. Sytuowano je u wylotu ulic biegnących prostopadle do Motławy. Kiedy bramy straciły na znaczeniu wraz z rozwojem technik obronnych przerobiono je na budynki mieszkalne.

Do dziś można podziwiać m.in. Bramę Krowią u wylotu ulicy Ogarnej, oraz Chlebnicką, Mariacką, Świętego Ducha, Świętojańską i Straganiarską u wylotu ulic o tych samych nazwach.

Brama Krowia

Spacer po Długim Pobrzeżu rozpoczynamy w miejscu, gdzie ulica Ogarna dochodzi do Motławy, czyli przy Bramie Krowiej, jednej z najstarszych bram wodnych w Gdańsku.

Brama Krowia powstała w XIV wieku. Jej nazwa pochodzi prawdopodobnie od drogi, którą pędzono na Wyspę Spichrzów przeznaczone na rzeź bydło.

Na początku XX wieku nastąpiła całkowita przebudowa budowli. Mimo, że w czasie II wojny światowej Brama Krowia nie doznała znaczącego uszczerbku, to zdecydowano o jej odbudowie w pierwotnym stylu, z wykorzystaniem oryginalnych średniowiecznych fragmentów.

Spod tej bramy przez Most Krowi można się dostać na Wyspę Spichrzów. Opis wycieczki na Wyspę Spichrzów i Ołowiankę znajduje się w odrębnym wpisie.

Polecany artykuł: Wyspiarski Gdańsk – Ołowianka i Wyspa Spichrzów

Obierając Długie Pobrzeże jako cel wycieczki po Gdańsku, zgodnie z kierunkiem biegu Motławy kierujemy się w stronę kolejnej bramy wodnej – Zielonej Bramy.

Zielona Brama

W przeciwieństwie do poprzedniej budowli, Zielona Brama pełniła funkcję reprezentacyjną.

Jeszcze 450 lat temu na miejscu Zielonej Bramy znajdowała się Brama Kogi. Bramę jednak rozebrano, i wybudowano Zieloną Bramę oraz biegnący od niej na drugi brzeg Motławy Most Zielony, do którego budowy wykorzystano kamień o zielonkawym odcieniu.

Zielona Brama miała służyć jako rezydencja polskich królów przyjeżdżających do Gdańska, stąd też wyglądem przypomina pałac.

W rzeczywistości w budynku tym, za wyjątkiem Marii Ludwiki Gonzagi, przyszłej żony Władysława IV, nie zatrzymał się żaden polski władca.

Brama Chlebnicka

Idąc dalej dochodzimy do Bramy Chlebnickiej, najstarszej z trzech zachowanych późnogotyckich bram wodnych, zamykającej ulicę Chlebnicką.

Patrząc na Bramę Chlebnicką od strony Motławy łatwo zauważyć, że w miejscu, gdzie są okna, kiedyś znajdowały się otwory strzelnicze. Nad łukiem bramnym umieszczony został herb Gdańska z dwoma krzyżami (jeszcze bez korony). Po drugiej strony bramy, od strony ulicy, łuk bramy ozdobiono płytą z motywem lilii.

Brama Mariacka

Następna brama na Długim Pobrzeżu to Brama Mariacka, zamykająca od strony Motławy piękną uliczkę Mariacką.

Brama powstała pod koniec XV wieku, a pierwsza wzmianka o niej pochodzi z roku 1484. Brama Mariacka została ozdobiona trzema herbami: Polski, Prus Królewskich i Gdańska. Na tym ostatnim oprócz krzyży widnieje również korona, nadana herbowi Gdańska przez króla Kazimierza Jagiellończyka w 1457 roku.

Brama ta jest jedyną na trasie spaceru Długim Pobrzeżem, w którą warto skręcić. Po jej przekroczeniu znajdziemy się w bajkowym świecie najpiękniejszej ulicy w Gdańsku – ulicy Mariackiej.

Kiedyś ulica ta nazywała się “Frauengasse”, dlatego też autorzy dawniejszych polskich przewodników turystycznych tłumaczyli ją jako “Panieńska”. Jej obecna nazwa wiąże się także z Kościołem Mariackim stanowiącym zakończenie uliczki.

Jeszcze w średniowieczu znajdowały się tu liczne warsztaty szewskie. Istniały tu również ciągnące się w stronę ulicy Świętego Ducha ławy mięsne, czyli hala, w której sprzedawano mięso. Potem mieszkali tu kupcy i złotnicy.

Na całej długości ulicy Mariackiej, i to po obu jej stronach, ciągną się przedproża, jedyne w swoim rodzaju ozdobne ganki. Stanowią one sugestywne świadectwo dawnych mieszczan i patrycjuszy, ich smaku artystycznego, szacunku dla sztuki oraz niebywałego kunsztu rzeźbiarskiego, metaloplastycznego (dekoracje, kraty i balustrady) i snycerskiego (przepiękne drzwi wejściowe kamienic). Same tylko motywy zwierzęce, głównie rzygacze odprowadzające wodę z rynien, tworzą tu jedyny w swoim rodzaju zbiór fantastycznych stworów, którego uzupełnienie znajdziemy wysoko na szczytach kamieniczek.

Minione wieki odcisnęły więc swe wyraźne piętno nie tylko na fasadach wąskich domów lecz przede wszystkim na owych przedprożach, pod którymi dawne pomieszczenia piwniczne przekształcono z czasem w niewielkie sklepiki. Turyści przybywają na Mariacką nie tylko na zakupy, ale także ze względu na niepowtarzalną scenerię tego zakątka. Ulica Mariacka pozostaje od wieków miejscem spotkań zakochanych. Ulica, choć od dawna zamknięta dla ruchu kołowego, tętni życiem przez cały rok.

Spacerując po starym granitowym bruku, podziwiając kunszt dawnych mistrzów i współczesnych artystów gdańskich, którzy z najwyższą pieczołowitością przywracali pod okiem konserwatorów dawną świetność ulicy zniszczonej podczas wojny, wracamy powoli na Długie Pobrzeże.

Dosłownie paręnaście kroków za Bramą Mariacką znajduje się Brama Świętego Ducha.

Brama Świętego Ducha

Brama Świętego Ducha zamyka ulicę o tej samej nazwie. Brama ta pełni dziś funkcje mieszkalne i bardzo łatwo ją przeoczyć w trakcie spaceru, bowiem nie przypomina typowej bramy.

Brama ta istniała już w 1378 roku, ale wtedy nazywano ją Bramą Dolną. Zupełnie inaczej również początkowo wyglądała. W XVI wieku brama utraciła znaczenie militarne i obronne. Wtedy też w budynku urządzone zostały warsztaty i mieszkania.

Z ciekawostek warto wspomnieć, że na ulicy Świętego Ducha, którą zamyka ta brama, w kamienicy “Pod Żółwiem” mieszkała kiedyś poetka i powieściopisarka Joanna Schopenhauer, matka filozofa Artura Schopenhauera.

Zbliżamy się do kulminacyjnego punktu spaceru Długim Pobrzeżem – najbardziej znanej bramy nad Motławą. Przed nami Żuraw Gdański, jeden z najbardziej charakterystycznych gdańskich zabytków.

Brama Żuraw

Wspaniała bryła Żurawia, który góruje nad okolicą, zamyka ulicę Szeroką od strony rzeki.

Żuraw to najstarszy zachowany dźwig portowy w Europie. Został zbudowany w XV wieku w formie dwóch ceglanych baszt, pomiędzy którymi zainstalowano drewniany mechanizm dźwigowy. Poruszany był pracą ludzkich mięśni. Żuraw pełnił potrójną funkcję: dźwigu przeładunkowego, fortyfikacji obronnej i bramy miejskiej.

We wnętrzu Żurawia można było obejrzeć m.in. wystawę prezentującą życie portowe Gdańska.

Tuż za Żurawiem znajduje się Brama Świętojańska.

Brama Świętojańska

Brama Świętojańska przypomina swoim wyglądem wcześniej widziane podczas spaceru bramy: Krowią i Świętego Ducha.

Brama została zbudowana pod koniec XIV wieku. Prawdopodobnie była niewielkim, piętrowym budynkiem, nakrytym stromym dachem. Budowla, którą dziś widzimy jest w całości efektem powojennej odbudowy.

Skręcając w Bramę Świętojańską trafimy na ciche i spokojne gdańskie Stare Miasto.
Dokładnie naprzeciwko Bramy Świętojańskiej, po drugiej stronie Motławy, jest zacumowany “Sołdek”, statek-muzeum.

Polecany artykuł: Wyspiarski Gdańsk – Ołowianka i Wyspa Spichrzów

Przed nami ostatnia na Długim Pobrzeżu brama wodna – Brama Straganiarska.

Brama Straganiarska

Brama Straganiarska z racji swej monumentalności przypomina Bramę Mariacką.

Jest najbardziej wysuniętą na północ z obecnie istniejących bram gdańskiego Głównego Miasta. Patrząc na Bramę Straganiarską od strony Motławy uwagę przykuwają wykute w kamieniu herby Prus Królewskich, Polski i Gdańska.

Brama Straganiarska pełni obecnie funkcję mieszkalną. To właśnie w niej w latach 1959–1963 mieszkał aktor Zbigniew Cybulski. Gdy się odwrócimy za siebie mamy widok na wyspę Ołowiankę i Filharmonię Bałtycką.

Przemierzając Długie Pobrzeże warto zerknąć również na wschodni brzeg Motławy. Zobaczymy tam stylową zabudowę, ale będącą dziełem współczesnych budowniczych. Ich architektura wyraźnie nawiązuje do “stylu gdańskiego” i doskonale wpisuje się w średniowieczną zabudowę zachodniego brzegu Motławy.

Spacer Długim Pobrzeżem zabierze nam maksymalnie 2 godziny. Kończymy go w miejscu, z którego możemy się udać na dalsze zwiedzanie Gdańska. Mamy co najmniej dwie możliwości.

Jedną z nich to przejście obrotową kładką na drugi brzeg Motławy na Ołowiankę, gdzie można zwiedzić m.in. Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku oraz statek-muzeum “Sołdek”. Warto również zajrzeć na Wyspę Spichrzów.

Polecany artykuł: Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku

Druga możliwość, równie ciekawa, to zwiedzenie Muzeum Poczty Polskiej lub Muzeum II Wojny Światowej. Moim zdaniem warto odwiedzić zarówno jedno jak i drugie muzeum, co pozwoli nam na poznanie nie tak bardzo odległej historii.