muzeum ii wojny światowej

Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku

Tysiącletnia historia Gdańska warta jest poznania, zarówno ta średniowieczna, jak i bardziej współczesna dotycząca ubiegłego stulecia. Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku jest miejscem nie tylko leżącym w ścisłym centrum historycznym miasta. To miejsce będące żywym przekaźnikiem historii wybuch, przebiegu i skutków największej i najkrwawszej wojny współczesnego świata.

Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku powstało stosunkowo niedawno. W 2008 roku powołano do życia placówkę muzealną pod nazwą Muzeum Westerplatte, ale niecałe 3 miesiące później placówkę przemianowano na Muzeum II Wojny Światowej. Muzeum otwarto w 2017 roku, a dwa lata później przed budynkiem odsłonięto pomnik Witolda Pileckiego, przedstawiający rotmistrza w mundurze i z czapką obozową w dłoni.

muzeum ii wojny światowej
Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku

Muzeum II Wojny Światowej ma swoją siedzibę na terenie historycznej Wiadrowni oraz byłej pętli autobusowej, u zbiegu Kanału Raduni i Motławy, 200 metrów od historycznego budynku Poczty Polskiej w Wolnym Mieście Gdańsku – jednego z miejsc, gdzie rozpoczęła się II wojna światowa.

Muzealny budynek jest ogromny i zajmuje powierzchnię ponad 34 tys. m kw. Wystawa główna znajdująca się 14 metrów pod ziemią zajmuje powierzchnię 5 tys. m kw. Czyni to z Muzeum II Wojny Światowej jedną z największych powierzchni wystawienniczych w Europie.

Lokalizacja i dojazd do Muzeum II Wojny Światowej

Adres:

pl. W. Bartoszewskiego 1, 80-862 Gdańsk

Współrzędne GPS:

54°21’21.8″N 18°39’35.9″E

Dojazd:

Autobusy: 130 (przystanek “Muzeum II Wojny Światowej”)

Dla zmotoryzowanych dostępny jest parking podziemny mieszczący 142 samochody. Pierwsza godzina parkowania jest bezpłatna na podstawie biletu wstępu do Muzeum II Wojny Światowej. Każda kolejna godzina kosztuje 5 zł.

Godziny otwarcia Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku

Od września do czerwca:

od wtorku do niedzieli — 10:00 – 18:00

Lipiec i sierpień:

od wtorku do niedzieli — 10:00 – 20:00

Cennik biletów wstępu do Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku

Bilet normalny:

25 zł

Bilet ulgowy:

18 zł

Bilet rodzinny (2+2):

60 zł

Audioprzewodnik:

12 zł

Wtorek jest dniem bezpłatnego zwiedzania Muzeum. Bilety na ten dzień można otrzymać wyłącznie w dniu zwiedzania, w kasach biletowych.

Zwiedzanie Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku

Po zakupie biletów w kasach i ewentualnie wypożyczeniu audioprzewodnika przechodzimy przez bramki. Audioprzewodnik jest ciekawy, ale moim zdaniem nie jest niezbędny w czasie zwiedzania. Wystarczy dokładnie czytać wszystkie informacje zamieszczone w poszczególnych salach wystawienniczych. Bezwzględnie warto trzymać się wyznaczonej trasy zwiedzania, co pozwoli obejrzeć wszystkie eksponaty. Na zwiedzanie Muzeum II Wojny Światowej należy zarezerwować 3 godziny.

Na wystawę główną Muzeum II Wojny Światowej składają się trzy bloki narracyjne: “Droga do wojny”, “Groza wojny” oraz “Długi cień wojny”. Ekspozycja została podzielona na 18 sekcji tematycznych, co odzwierciedla układ sal wystawowych zlokalizowanych po obu stronach głównego korytarza. Zwiedzanie wystawy zdecydowanie ułatwi poniższa mapka.

muzeum ii wojny światowej
Plan wystawy głównej Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku (Źródło: materiały prasowe M2WŚ)

W dalszej części wpisu znajdziesz szczegółowy opis trasy zwiedzania, poszczególnych ekspozycji i zgromadzonych w Muzeum II Wojny Światowej eksponatów. Opis jest przeplatany najważniejszymi informacjami historycznymi o wojnie.

Blok 1 – Droga do wojny

Pierwszy blok wystawy głównej Muzeum II Wojny Światowej ukazuje siły dążące do obalenia ładu wersalskiego – nazizmu, włoskiego faszyzmu, komunizmu i imperializmu japońskiego. To właśnie te ruchy utorowały drogę do II wojny światowej.

Korytarz główny Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku

Na początku zwiedzania w sali A można obejrzeć film historyczny o wydarzeniach poprzedzających wybuch II wojny światowej, pokazujący widzowi historyczne tło ekspozycji Muzeum II Wojny Światowej. Po obejrzeniu filmu z korytarza głównego wchodzimy do sali nr 1, w której wiszą liczne kolorowe plakaty z napisami w języku rosyjskim.

Po I wojnie światowej powstały reżimy odwołujące się do ideologii totalitarnej – komunizm, faszyzm i narodowy socjalizm.

W gablocie widzimy rzeźbę przedstawiającą Włodzimierza Lenina, przywódcę rewolucji październikowej i twórcę Związku Radzieckiego. Na plakatach widzimy zaś Józefa Stalina, następcę Lenina, który rządził Związkiem Radzieckim w najbardziej krwawym okresie jego dziejów.

Wracamy na korytarz główny, a następnie wchodzimy do kolejnego pomieszczenia po lewej stronie.

W tej sali znajduje się rzeźba przedstawiająca Benito Mussoliniego, który został premierem Włoch w 1922 roku. Mussolini zdobył popularność doprowadzając do poprawy sytuacji gospodarczej w kraju. Symbolem włoskiego dobrobytu jest wyeksponowany tutaj “samochód dla ludu” – Fiat 508C Balilla.

Muzeum II Wojny Światowej – Plakat przedstawiający Benito Mussoliniego

Przechodzimy do kolejnej sali po lewej stronie korytarza głównego. Znajduje się tu rzeźba Adolfa Hitlera. Po I wojnie światowej Hitler stanął na czele Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników, w skrócie NSDAP. Kiedy partia wygrała wybory, Adolf Hitler został w 1933 roku Kanclerzem Niemiec. W krótkim czasie przekształcił kraj w państwo totalitarne.

Naziści głosili wyższość Niemców nad innymi narodami. Domagali się zdobycia przestrzeni życiowej w państwach zamieszkiwanych przez narody słowiańskie. Żydów przedstawiali zaś jako niebezpiecznych wrogów.

Na plakatach można zobaczyć plakaty reklamujące najpopularniejsze w III Rzeszy filmy antysemickie. Widniejące na plakatach wizerunki Żydów są zniekształcone. Na ekspozycji znajduje się także używany przez hitlerowskich bojówkarzy metalowy szablon do malowania napisów.

W rogu sali widzimy zrekonstruowaną ulicę.

Muzeum II Wojny Światowej — Rekonstrukcja ulicy przedwojennego miasta

Pokonując kilka kroków znajdziemy się na ulicy przedwojennego polskiego miasta. Patronem tej ulicy jest Marszałek Józef Piłsudski. Przy tej ulicy znajdują się ekskluzywne sklepy, zakłady usługowe oraz kino.

Po ponad 100 latach obcego panowania Polska odzyskała niepodległość w 1918 roku. W okresie międzywojennym kraj musiał stawić czoła licznym wyzwaniom. Polska zmagała się z ubóstwem, konfliktami narodowościowymi i politycznymi. Mimo tego kraj rozwijał się gospodarczo. Wybudowano port w Gdyni oraz Centralnego Okręgu Przemysłowego. Kultura rozkwitała w ścisłym związku z Zachodem. Polska pozostawała jednak w stałym zagrożeniu ze strony dwóch potężnych sąsiadów – Niemiec i Związku Radzieckiego. Kiedy zagroziła jej agresja Polacy byli zdeterminowani, aby bronić niepodległości.

Przekraczając znajdującą się na końcu ulicy bramę przeniesiemy się na Daleki Wschód. W gablocie po lewej stronie widzimy należący do japońskiego podoficera miecz “shin-gunto”.

Konflikty militarne w Azji rozpoczęły się jeszcze wcześniej niż w Europie. Tam zagrożeniem dla pokoju stał się japoński imperializm. Pod koniec lat 20. XX wieku władzę w Japonii przejęły kręgi skrajnie nacjonalistyczne wywodzące się z elity sił zbrojnych. Przy milczącej aprobacie cesarza Hirohito Japonia dokonała w 1931 roku agresji na Chiny opanowując najpierw Mandżurię, potem zaś kolejne obszary tego państwa.

Na białej fladze w tym pomieszczeniu widnieje slogan “Cztery krańce świata pod jednym dachem”, który miał usprawiedliwiać politykę Japończyków.

W kolejnej sali Muzeum II Wojny Światowej wyeksponowane zostały plakaty z czasów hiszpańskiej wojny domowej.

W latach 30. XX wieku nasiliły się w Europie konflikty o podłożu ideologicznym. W czasie hiszpańskiej wojny domowej stronę rządową wsparł Związek Radziecki, a rebeliantów pod dowództwem generała Franco – Włochy i III Rzesza. Zwycięstwo nacjonalistów generała Franco zmieniło układ sił w Europie na korzyść państw faszystowskich.

W dużej gablocie można zobaczyć czechosłowacki karabin maszynowy i hełm żołnierza armii czechosłowackiej.

W roku 1938 Adolf Hitler, który wcześniej odbudował armię i przyłączył do Niemiec Austrię, zażądał od Czechosłowacji odstąpienia części terytorium zamieszkanego w większości przez Niemców. Francja i Wielka Brytania zgodziły się na to na konferencji w Monachium, co w praktyce oznaczało rozbiór Czechosłowacji.

W kolejnym pomieszczeniu znajduje się duża mapa na przeźroczystej tafli. Przy górnej krawędzi mapy widzimy napis “Danzig” i zarys granic niewielkiego państewka. To Wolne Miasto Gdańsk obejmujące Gdańsk (po niemiecku “Danzig”) i jego najbliższe okolice.

Wolne Miasto Gdańsk istniało w latach 1920-1939. Było zamieszkane głównie przez Niemców, ale Polska miała zagwarantowany dostęp do portu, składnicę wojskową i własną pocztę. Odrzucając w 1939 roku niemieckie żądania dotyczące przyłączenia Gdańska do Rzeszy, Polska jako pierwsza przeciwstawiła się ekspansji Hitlera. Stało się to dla Niemiec pretekstem do rozpętania wojny.

W następnej sali Muzeum II Wojny Światowej został umieszczony duży portret Józefa Becka, polskiego ministra spraw zagranicznych, który w 1939 roku odrzucił w imieniu Polski żądania III Rzeszy. To oznaczało wojnę. Nieco po prawo na tablicy widzimy tajny protokół do Paktu Ribbentrop-Mołotow.

Na mocy podpisanego w Moskwie 23 sierpnia 1939 roku przez ministrów spraw zagranicznych Niemiec i ZSRR protokołu, III Rzesza miała zagarnąć zachodnią Polskę i Litwę, natomiast Związek Radziecki resztę Polski i spore obszary Europy Wschodniej. Podpisanie układu ze Związkiem Radzieckim otwierało Niemcom drogę do napaści na Polskę.

Przechodząc pomiędzy flagami III Rzeszy i ZSRR wychodzimy na główny korytarz Muzeum II Wojny Światowej. Z korytarza wchodzimy do sali nr 3.

Na ścianie na wprost wejścia do sali nr 3 wyświetlany jest film przedstawiający ostrzał polskiej jednostki w Gdańsku na Westerplatte przez niemiecki pancernik Schleswig Holstein. Dwustu żołnierzy Wojska Polskiego przez 7 dni stawiało opór niemieckim żołnierzom i policjantom. Już w 1939 roku Westerplatte stało się symbolem niezłomnej walki.

Duże zdjęcia na ścianach w kolejnym pomieszczeniu są świadectwem mordów na cywilnych mieszkańcach Częstochowy i Bydgoszczy oraz znęcania się nad Żydami. Od samego początku walkom w Polsce towarzyszyły niemieckie zbrodnie. Do końca 1939 roku Niemcy zamordowali około 60 tysięcy osób. Największą skalę zbrodnie przybrały na Pomorzu.

Zgodnie z wyznaczonym kierunkiem zwiedzania przechodzimy do kolejnego pomieszczenia, w którym w gablocie widzimy samochodzik-zabawkę znalezioną w gruzach zbombardowanego domu w Kaliszu.

Blok 2 – Groza wojny

Huk spadających bomb i ciała zabitych cywilów to nowy obraz wojny. Niemcy prowadzili wojnę przeciw Polsce z pogwałceniem prawa międzynarodowego. Dokonywali terrorystycznych bombardowań miast. Wehrmacht mordował też trafiających do niewoli żołnierzy.

W kolejnym pomieszczeniu Muzeum II Wojny Światowej wyeksponowane zostało wyposażenie i uzbrojenie żołnierzy polskich i niemieckich. Karabin, który widzimy w gablocie to słynny Ur, służący do zwalczania pojazdów opancerzonych. Znajduje się tu również motocykl DKW używany przez jednostkę rozpoznawczą Wehrmachtu.

Mimo zaciętego oporu Polaków przewaga techniczna i liczebna pozwoliła atakującym z zachodu, północy i południa Niemcom rozerwać polskie linie obrony i wedrzeć się w głąb kraju. Był to pierwszy przykład “blitzkriegu” czyli wojny błyskawicznej z masowym użyciem czołgów i lotnictwa.

W sąsiednim pomieszczeniu ustawiona jest gablota z białym kitlem oraz przedmiotami wykorzystywanymi przez służbę medyczną walczącej Warszawy. Na ścianie widzimy zdjęcia wykonane przez Juliena Bryana, amerykańskiego korespondenta wojennego w oblężonej Warszawie. Zdjęcia te przedstawiają dziewczynkę rozpaczającą nad zwłokami zabitej siostry oraz chłopca siedzącego na ruinach warszawskiego domu.

Warszawa broniła się do 28 września 1939 roku. W czasie walk i od niemieckich bomb zginęło 25.000 jej mieszkańców.

Przejściem pomiędzy dużymi zdjęciami wchodzimy do ciemnej sali kinowej.

Kolejna ekspozycja prezentuje dwa wojskowe mundury noszone przez żołnierzy Armii Czerwonej. Radzieckie wojska uderzyły na Polskę ze wschodu w dniu 17 września 1939 roku. Odbyło się to bez wypowiedzenia wojny, ze złamaniem paktu o nieagresji.

Za białą kurtyną z wyświetlonym na niej filmem z wkraczania wojsk radzieckich do Polski znajduje się sztandar jednego z polskich pułków ukryty przed Sowietami przez obrońców Lwowa. Na sztandarze widnieje napis: “Honor i Ojczyzna”. Tutaj również na specjalnych stanowiskach można wysłuchać relacji świadków tamtych wydarzeń.

28 września 1939 r. III Rzesza i Związek Radziecki podpisały układ rozbiorowy dzieląc się terytorium polskim mniej więcej po połowie. W rozbiorze Polski wzięły udział również Słowacja, która zagarnęła Spisz i Orawę w okolicach Zakopanego oraz Litwa, która otrzymała od ZSRR Wileńszczyznę.

Linię podziału Polski możemy zobaczyć na znajdującej się w kolejnym pomieszczeniu wielkiej czarnej mapie z widniejącymi na niej autografami Józefa Stalina i Joachima von Ribbentropa. Na środku pomieszczenia stoi czarna ława, na której widnieją nazwy polskich miast, które przypadły albo III Rzeszy albo Związkowi Radzieckiemu.

W kolejnym pomieszczeniu ze szlabanem widzimy duże zdjęcia. Na nich uwieczniono Prezydenta Władysława Raczkiewicza i generała Władysława Sikorskiego, premiera oraz naczelnego wodza. Byli oni przedstawicielami nowych najwyższych władz Rzeczypospolitej, które uformowały się we Francji w 1939 roku, a następnie, po klęsce Francji, przeniosły się do Wielkiej Brytanii. Na zdjęciach widzimy także dwóch generałów, dowódców polskiej armii działającej w okupowanym kraju.

Wychodzimy na korytarz główny, a dalej udajemy się do znajdującej się naprzeciwko sali nr 4.

Znajduje się tu duża fotografia zamarzniętego radzieckiego żołnierza oraz wyposażenie i uzbrojenie żołnierzy chińskich z czasów ich walk z Armią Czerwoną.

W latach 1939-1940 Związek Radziecki zajął zbrojnie państwa bałtyckie, wschodnią Polskę i część Rumunii. Zaatakowana w listopadzie 1939 roku Finlandia dzięki zaciętemu oporowi obroniła niepodległość, ale zmuszona została do oddania części swojego terytorium.

Warto zwrócić uwagę na umieszczoną w sali nr 5 makietę pikującego samolotu. To niemiecki bombowiec nurkujący Junkers Ju87 nazywany w Polsce “stukasem”.

muzeum ii wojny światowej
Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku — Makieta bombowca Junkers Ju87

W latach 1940-1941 zmasowane uderzenia czołgów wspartych przez samoloty umożliwiły III Rzeszy podbój prawie całej Europy zachodniej i południowej. Agresji oparła się jedynie Wielka Brytania. Również rozpoczęty w dniu 22 czerwca 1941 roku atak na Związek Radziecki przyniósł Hitlerowi początkowo wielkie sukcesy. Na początku 1942 roku Niemcy znalazły się u szczytu swojej potęgi. W tym czasie wojna ogarnęła też Daleki Wschód i Pacyfik, gdzie Japończycy opanowali gigantyczne obszary Azji i Oceanii.

Na wystawie w tej sali można zobaczyć uzbrojenie i wyposażenie różnych armii, a także dowiedzieć się jak wyglądało życie żołnierzy.

Wracamy teraz na główny korytarz Muzeum II Wojny Światowej i kierujemy się do znajdującej się po drugiej stronie sali nr 6.

Przez drzwi w czarnej ścianie wchodzimy do ciemnego pomieszczenia, w którym można zobaczyć jak brutalny charakter przybrała wojna. Na ścianie wyświetlany jest film przedstawiający tragiczny los żołnierzy radzieckich, którzy trafili do niemieckiej niewoli.

Spośród 5 milionów 700 tysięcy jeńców z powodu głodu, chorób, wycieńczenia, nieludzkich warunków bytowych oraz planowanej eksterminacji życie straciło 3 miliony 300 tysięcy osób.

Przez znajdujące się naprzeciw ściany z filmem przejście trafiamy na kolejną ekspozycję Muzeum II Wojny Światowej.

Na ścianie naprzeciwko wejścia widzimy duże zdjęcie ułożone z ponumerowanych kartek kalendarza. Ta oryginalna fotografia przedstawia scenę z Leningradu, czyli dzisiejszego Petersburga. Miasto to było oblegane przez wojska niemieckie przez 871 dni. Z głodu zmarło milion ludzi, a w czasie walk zginęło kilkaset tysięcy żołnierzy radzieckich.

Wracamy na główny korytarz, a z niego udajemy się do sali nr 7.

Nad naszymi głowami wisi wielka swastyka. Przed nami zaś stoi duży okrągły podest z quizem.

W pierwszej fazie wojny Niemcy pokonali większość państw europejskich i okupowali ich terytoria. W Polsce, Związku Radzieckim i na Bałkanach niemiecki reżim przybrał skrajnie represyjne formy. Natomiast w Europie zachodniej oraz w Czechach zachowano pewien zakres swobód.

Znajdująca się w tym miejscu ekspozycja jest poświęcona okupacji Polski i Europy a także sojusznikom III Rzeszy.

Przez drzwi po lewej stronie półkolistej ściany widać pomieszczenie ze ścianą wyłożoną drewnianą boazerią. Znajduje się w nim wystawa przedstawiająca tzw. “czerwony kącik”, służący do komunistycznej indoktrynacji.

Na ekspozycję składa się czerwony transparent “Proletariusze wszystkich krajów łączcie się”, popiersie Lenina, szafka z książkami klasyków marksizmu-leninizmu oraz egzemplarz gazety “Prawda”. Takie kąciki urządzano w Związku Radzieckim w każdej instytucji i zakładzie pracy.

Muzeum II Wojny Światowej — Radzieckie plakaty propagandowe

W znajdującym się obok pomieszczeniu zostało odtworzone radzieckie kino z tamtego okresu.

Nim wyjdziemy na główny korytarz warto jeszcze wejść do pomieszczenia z białymi flagami zapisanymi japońskimi znakami. Znaki układają się w hasło “Wielka wschodnioazjatycka strefa wspólnego dobrobytu”. W taki właśnie sposób władze Japonii określały podbite przez siebie obszary Azji i Oceanii.

W latach 1931-1945 pod japońską okupacją znalazły się tereny zamieszkane przez 600 milionów ludzi. Europejczyków zamykano w obozach internowania. Propaganda głosiła wyzwolenie Azji spod dominacji białej rasy. W praktyce japońskie rządy miały charakter zbrodniczy i wyjątkowo brutalny.

Ekspozycja przedstawia m.in. tragedię kobiet zmuszanych do prostytucji oraz japońskie eksperymenty na chińskich więźniach.

Opuszczamy salę i kierujemy się w stronę dużego przestrzennego napisu TERROR.

Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku

Zaraz za napisem przed salą oznaczoną numerem 8 na planie Muzeum II Wojny Światowej stoi wagon kolejowy. Właśnie w takich wagonach hitlerowcy przewozili Żydów do obozów zagłady a Polaków do obozów koncentracyjnych lub na przymusowe roboty do III Rzeszy. Z kolei Sowieci realizowali takimi wagonami wywózki ludności w głąb ZSRR.

Muzeum II Wojny Światowej — Wagon kolejowy używany do transportów

Wszystkie te wydarzenia były przejawami wszechobecnego w trakcie II wojny światowej terroru dokonywanego przez Niemcy, Związek Radziecki i Japonię.

O tym, że były to działania zaplanowane, przypominają szafki biurowe ustawione w sąsiednim pomieszczeniu. Na ścianie nad szafkami umieszczono nazwy miejsc najkrwawszych egzekucji. Pod każdą nazwą znajduje się lista rozstrzelanych osób, przedstawicieli różnych zawodów i grup społecznych. Na przeciwległej ścianie widzimy dużą mapę Europy z zaznaczonymi miejscami, w których hitlerowcy dokonali zbrodni o charakterze odwetowym za działalność partyzantów.

Przechodzimy do kolejnego pomieszczenia znajdującego się za fotografiami sosnowego lasu.

Z rozkazu Józefa Stalina wiosną 1940 roku funkcjonariusze NKWD rozstrzelali ponad 20.000 polskich obywateli. Wydarzenie to znane jest powszechnie jako mord katyński. Na pierwsze groby ofiar tych mordów natrafili Niemcy w 1943 roku w miejscowości Katyń w zachodniej Rosji. Sowieci nie przyznali się do zbrodni i oskarżyli o nią Niemców. Przywódcy świata zachodniego, choć poznali prawdę, woleli milczeć.

Na ekspozycji zorganizowanej w dwóch sąsiednich pomieszczeniach można zobaczyć m.in. fotografie zamordowanych polskich oficerów oraz przedstawicieli elit. Wystawa prezentuje również przedmioty wydobyte z dołów śmierci.

Przechodzimy teraz do ciemnej sali z projekcją filmową. Znajduje się tu gablota z mundurem, jaki nosili funkcjonariusze osławionego NKWD. Przejściem po prawej stronie ekranu przechodzimy do kolejnego pomieszczenia.

Mijając zdjęcie Hitlera i Stalina wchodzimy na wielką białą mapę pokrywającą podłogę. Mapa pod naszymi stopami ilustruje skalę przymusowych wysiedleń prowadzonych zarówno przez Niemców jak i Sowietów. Te przesiedlenia w największym stopniu dotknęły Polaków i Żydów.

Polecany artykuł: Stare Miasto w Gdańsku – Wielki Młyn, Ratusz i Bazylika Mariacka

Kolejna ekspozycja Muzeum II Wojny Światowej znajduje się w pomieszczeniu o szaro-rdzawych ścianach.

Napotykamy tu ruchomą instalację. W obracających się zardzewiałych pojemnikach za szybkami znajdują się prawie identyczne metalowe blaszki, które były elementem systemu ewidencji robotników przymusowych pracujących w czasie wojny w gdańskich stoczniach. Można tu również zobaczyć archiwalne zdjęcia robotników z różnych krajów.

Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku

Niemcy wykorzystywali ludzi z całej Europy do niewolniczej pracy w przemyśle i rolnictwie. Spośród 20 milionów przymusowych robotników ponad 2,5 miliona zmarło.

Kolejne pomieszczenie zajmuje niewielki wagon towarowy na szynach. To lora, pochodząca z niemieckich obozów koncentracyjnych. Wagon służył do transportu kamieni i był napędzany siłą mięśni więźniów. Symbolizuje on ich wycieńczającą pracę.

muzeum ii wojny światowej
Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku

Elementem nazistowskiego systemu terroru były obozy koncentracyjne. Początkowo przetrzymywano w nich wrogów politycznych, a w okresie późniejszym także Żydów, Romów oraz homoseksualistów. Z czasem obozy stały się miejscem masowych represji wymierzonych w okupowane narody. W obozach koncentracyjnych straciło życie kilkaset tysięcy ludzi.

O tym jak wyglądało codzienne życie w obozach koncentracyjnych możemy się przekonać w kolejnym pomieszczeniu.

Jego wystrój stanowią surowe nieheblowane deski, które symbolizują obozowe baraki i prycze. W pierwszym boksie po lewej, zaraz przy wejściu, widzimy więzienny pasiak i drewniane chodaki.

Idąc dalej zgodnie z kierunkiem zwiedzania wystawy głównej Muzeum II Wojny Światowej trafiamy do pomieszczenia z wózkiem inwalidzkim pochodzącym ze szpitala w Kocborowie niedaleko Gdańska.

Naziści zakładali oczyszczenie narodu niemieckiego także z ludzi chorych i upośledzonych. Po wybuchu wojny wymordowali wszystkich pacjentów szpitala w Kocborowie. Uczynili z niego także miejsce mordu tysięcy chorych przywożonych z innych regionów, w tym z głębi Niemiec. W sumie we wszystkich takich ośrodkach zamordowano około 200 tysięcy osób.

Ponownie docieramy do widzianego wcześniej drewnianego wagonu kolejowego.

Jeśli staniemy mając po swojej prawej otwarte drzwi wagonu w oddali zobaczymy ogromną czarno-białą fotografię przedstawiającą bramę śmierci obozu Birkenau. Ta brama oraz stojący obok nas wagon symbolizują zagładę 6 milionów Żydów.

muzeum ii wojny światowej
Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku — Zdjęcia ofiar holokaustu

Zajrzyjmy teraz do pomieszczenia znajdującego się na prawo od zdjęcia, w którym można zobaczyć zdjęcia ofiar holokaustu.

Wojna umożliwiła realizację zbrodniczych planów. Naziści mieli wielu naśladowców, którzy również przeprowadzali krwawe czystki etniczne.

Dalej natrafiamy na gablotę, w której znajdują się medaliki, krzyżyki, monety i inne przedmioty należące do Polaków z dwóch wołyńskich wsi. Ludzie ci zostali zamordowani przez ukraińskich nacjonalistów. Według szacunków w czasie wojny dokonali oni rzezi około 100 tysięcy Polaków.

W tym samym pomieszczeniu znajduje się podobna gablota z pamiątkami po Serbach zgładzonych przez Ustasze, czyli Chorwacki Ruch Rewolucyjny. Wymordowali oni około 300 tysięcy Serbów oraz kilkadziesiąt tysięcy Żydów i Romów.

Kierujemy się w stronę napisu OPÓR.

muzeum ii wojny światowej
Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku

Za napisem kierujemy do sali oznaczonej na mapce numerem 11, prosto do gablot w głębi pomieszczenia. W pierwszej gablocie po lewej znajduje się zdjęcie młodziutkiej Sophie Scholl z antynazistowskiej organizacji “Biała róża”. Naziści aresztowali ją i stracili w 1943 roku. W pozostałych gablotach można zobaczyć polskich Cichociemnych.

Wracamy w kierunku napisu “OPÓR” i przed nim skręcamy do pomieszczenia po lewej stronie.

Właśnie zeszliśmy do podziemia pozostawiając okupacyjne życie ponad nami. Tutaj możemy poznać strukturę polskiego państwa podziemnego przedstawioną na sporym podświetlonym diagramie.

Europejskim fenomenem było polskie państwo podziemne, będące kontynuacją przedwojennej państwowości. Pod ziemią stworzone zostały struktury administracyjne obejmujące również tajne sądownictwo i szkolnictwo. Częścią polskich sił zbrojnych była konspiracyjna Armia Krajowa.

Podążając zgodnie z kierunkiem zwiedzania Muzeum II Wojny Światowej trafiamy do pomieszczenia, które zaaranżowano na typowe mieszkanie z okresu wojny. Na podłoże leżą rozsypane ulotki. Warto zapoznać się ze znajdującymi się pośrodku “dekalogami”, wydawanymi przez organizacje podziemne jako zbiór zasad postępowania ludności cywilnej wobec okupanta.

Muzeum II Wojny Światowej — Ekspozycja dotycząca partyzantów w różnych krajach

Zbrojny opór stawiali okupantom partyzanci. Po prawej stronie pomieszczenia można obejrzeć mundur i broń partyzanta.

Już w pierwszych dniach okupacji w Polsce, Jugosławii, Grecji oraz na terenach Związku Radzieckiego pojawili się partyzanci. Do najsilniejszych w Europie należała komunistyczna partyzantka w Jugosławii, która w 1945 roku liczyła już ponad 800 tysięcy żołnierzy. W Polsce najliczniejsza była Armia Krajowa, ale oprócz niej działało jeszcze kilka organizacji podziemnych.

Trafiamy do kolejnego pomieszczenia, w którym ekspozycja Muzeum II Wojny Światowej poświęcona jest Powstaniu Warszawskiemu.

Powstanie Warszawskie było ponad 2-miesięcznym zrywem zbrojnym, w trakcie którego zginęło 20 tysięcy powstańców i prawie 200 tysięcy cywilnych mieszkańców stolicy Polski.

W pomieszczeniu o ceglanych ścianach możemy obejrzeć film o powstaniach. Po projekcji wychodzimy przejściem znajdującym się po lewej stronie ekranu. Udajemy się do sali numer 12.

Wejście do kolejnej sali znajduje się przy napisie OPÓR, a dokładnie pomiędzy literami O i P. W pomieszczeniu wiszą kolorowe plakaty. Przed plakatami skręcamy do niewielkiego pomieszczenia po prawej stronie. Znajdziemy tu słynną niemiecką maszynę szyfrującą “Enigma”.

Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku — “Enigma”

Niemiecki szyfr „Enigmy” złamali jeszcze przed wybuchem II wojny światowej polscy matematycy, którzy swoją wiedzą podzielili się później z Francuzami i Anglikami. Odkrycie tajemnicy “Enigmy” w sposób znaczący przyspieszyło zwycięstwo aliantów.

Warto przyjrzeć się ścianom w tym pomieszczeniu. W zależności bowiem od perspektywy z jakiej na ściany spojrzymy, zobaczymy albo niezrozumiałe ciągi liter, albo też odszyfrowany tekst.

Udajemy się teraz w prawo pod zwisające z sufitu wielojęzyczne plakaty. Takie plakaty wzywały społeczeństwa państw biorących udział w wojnie do mobilizacji wszystkich sił i środków, które miały prowadzić do zwycięstwa.

Widzimy tutaj również schemat niemieckiej rakiety balistycznej V-2 a także jej szczątki odnalezione w południowej Polsce na terenie dawnego specjalnego poligonu.

Rakieta V-2 była jedną z wielu rodzajów broni, które powstały w trakcie II wojny światowej w wyniku wyścigu zbrojeń i postępu technicznego. Oprócz wspomnianej rakiety wynaleziono w tym czasie setki innych urządzeń.

W rogu pomieszczenia, na lewo od czołgu, można zobaczyć inne wojenne wynalazki m.in. celownik bombowy i radiostację czołgową. Przyjrzyjmy się również samemu czołgowi. To M4 Sherman Firefly, który w latach 1943-1945 był na polach bitew głównym amerykańskim i angielskim przeciwnikiem niemieckich Tygrysów i Panter.

Przełom w działaniach wojennych nastąpił zimą z 1942 na 1943 rok kiedy to radzieckie zwycięstwo pod Stalingradem rozpoczęło pochód Armii Czerwonej na Zachód. Lądowania sił sprzymierzonych we Włoszech i we Francji dały natomiast początek wyzwalaniu Europy zachodniej i południowej. W walkach na wszystkich frontach uczestniczyły także polskie oddziały.

Przechodzimy teraz do pomieszczenia z drewnianym parkietem. Na fotografiach widzimy Winstona Churchilla, Franklina Delano Roosevelta i Józefa Stalina. Nazwano ich Wielką Trójką.

Przyszłość świata decydowała się nie tylko na polach bitew, ale także w gabinetach dyplomatów i na spotkaniach przywódców wielkich mocarstw. Winston Churchill – premier Wielkiej Brytanii, Franklin Delano Roosevelt – prezydent USA i Józef Stalin na konferencjach w Teheranie i Jałcie podjęli najważniejsze decyzje dotyczące działań wojennych i świata powojennego. Zgodzili się m.in. na zmianę granic Polski i podporządkowanie jej Stalinowi.

Mijając zdjęcia Wielkiej Trójki po prawej stronie przechodzimy do sali oznaczonej na planie numerem 15, w której znajduje się duże zdjęcie rzeźby głowy Adolfa Hitlera na rumowisku.

Blok 3 – Długi cień wojny

Kiedy Armia Czerwona wkroczyła na tereny III Rzeszy manewry wojsk faszystowskich przypominały raczej panikę niż strategię wojskową. Ale nawet wtedy Naziści dopuszczali się zbrodni na więźniach obozów koncentracyjnych. Ofiarami stawali się także cywile niemieccy ewakuowani zbyt późno na zachód. Wielkim dramatem były masowe gwałty popełniane przez czerwonoarmistów.

Na ekspozycji widzimy dzwon pochodzący z niemieckiego statku MS Wilhelm Gustloff, który w styczniu 1945 roku został zatopiony na Bałtyku przez radziecki okręt podwodny. Na pokładzie statku było około 8 tysięcy żołnierzy i uciekinierów, z czego większość z nich zginęła.

Docierając do sali numer 16 dotarliśmy również do końca II wojny światowej. Zwiedzających wita wyświetlany na monitorze film z podpisania aktu kapitulacji III Rzeszy w maju 1945 roku.

Społeczeństwa zachodnie ogarnęła euforia. Jednak w Polsce i innych krajach Europy środkowo-wschodniej radość mieszała się z rozgoryczeniem. Mimo udziału w zwycięskiej koalicji Polska nie odzyskała niepodległości i znalazła się pod radziecką dominacją. Podobny los spotkał też inne kraje regionu. Miejscowi komuniści i przedstawiciele radzieckiego aparatu bezpieczeństwa prześladowali przeciwników nowej władzy.

Przy ścianie umieszczono ciężkie metalowe drzwi. Są to drzwi z gdańskiego karceru, w którym była więziona m.in. Danuta Siedzikówna “Inka”, sanitariuszka Armii Krajowej. Została ona rozstrzelana w 1946 roku, gdy miała niespełna 18 lat.

Przed nami dwa bliźniacze pomieszczenia.

W środku widzimy fotografie przedstawiające golenie głowy kobiety oskarżonej o zbyt bliskie stosunki z okupantami, a także byłego więźnia obozu koncentracyjnego pokazującego numer wytatuowany na przedramieniu.

Pod koniec wojny alianci odkryli ogrom niemieckich zbrodni. Wywołało to głęboki szok w społeczeństwach koalicji antyhitlerowskiej. Przeprowadzono akcje reedukacji Niemców zmuszając ich do oglądania obozów koncentracyjnych. W kinach i obozach jenieckich wyświetlano filmy dokumentujące zbrodnie. W wielu miejscach doszło do krwawych rozliczeń z byłymi okupantami i ich zdrajcami.

Mimo, że na trasie zwiedzania Muzeum II Wojny Światowej dotarliśmy do końca wojny to na następnej ekspozycji widzimy wiszącą atrapę bomby.

6 sierpnia 1945 roku o 8:15 na Hiroshimę w Japonii została zrzucona bomba atomowa o niewinnej nazwie “Little Boy”. Zginęło do 90 tysięcy mieszkańców. Trzy dni później Amerykanie dokonali kolejnego nalotu. Tym razem zrównano z ziemią japońskie miasto Nagasaki, w którym zginęło do 70 tysięcy ludzi. Japonia zdecydowała się na kapitulację. Tym samym zakończyła się II wojna światowa.

W początkowym etapie zwiedzania Muzeum II Wojny Światowej znaleźliśmy się na ulicy przedwojennego polskiego miasta. Teraz znaleźliśmy się na podobnej ulicy, tyle, że zniszczonej w czasie wojny.

II wojna światowa pochłonęła ponad 50 milionów ofiar, głównie niewinnych ludzi. Pozostawiła miliony kalek i sierot. W ruinach legły tysiące miast i wsi.

Głównym eksponatem w tej sali jest radziecki czołg T-34, jeden z symboli zwycięstwa nad Niemcami, a dla Polaków i innych narodów środkowoeuropejskich znak dominacji Związku Radzieckiego. Warto też zwrócić uwagę na inne eksponaty – figurę Chrystusa z przestrzelonym bokiem i sprofanowane żydowskie nagrobki.

Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku — Czołg T-34

Po lewej stronie od czołgu T-34 znajduje się przejście, którym dostaniemy się do pomieszczenia z białą mapą na podłodze.

Jedną z konsekwencji wojny były zmiany granic państw i związane z tym fale deportacji ludności. Decyzje o wysiedleniu Niemców podjęli przedstawiciele wielkich mocarstw w trakcie konferencji poczdamskiej. Do Polski przesiedlono ponad 1,5 miliona Polaków ze wschodu.

Warto zwrócić uwagę na Polskę w nowych powojennych granicach. Mapa pod naszymi stopami przedstawia główne kierunki deportacji i wysiedleni ludności. Na ścianie zaś widnieje duże zdjęcie uczestników konferencji poczdamskiej – Anthony’ego Edena – brytyjskiego ministra spraw zagranicznych oraz Józefa Stalina.

Znajdujemy się teraz w pomieszczeniu przypominającym salę sądową. Część sali jest oświetlona, a część pozostaje w półmroku.

Zakończenie II wojny światowej spowodowało konieczność rozliczenia popełnionych podczas niej zbrodni. Choć wielu zbrodniarzy zostało skazanych to jednak duża ich liczba uniknęła kary. Wiele z nich zrobiło nawet wielkie kariery po wojnie. Najsłynniejszy proces odbył się w Norymberdze w okresie od listopada 1945 roku do października 1946 roku. Sądzono na nim przywódców III Rzeszy, z których 12 skazano na karę śmierci.

Proponuję zwrócić uwagę na stojącą pośrodku pomieszczenia gablotę, prezentującą postać Kazimierza Moczarskiego. W czasie wojny był on oficerem Armii Krajowej. Po wojnie był więziony i torturowany przez komunistów. Siedział nawet w jednej celi z generałem SS Jürgenem Stroopem odpowiedzialnym za zbrodnie na ludności żydowskiej. Później Moczarski opisał to w książce pt. “Rozmowy z katem”.

Przechodzimy ponownie na zburzoną ulicę z czołgiem T-34 aby przejść do sali numer 17. W pomieszczeniu po prawej stronie widzimy na ścianach kolorowe fotografie autorstwa Henry’ego N. Cobba.

Polska wyszła z II wojny światowej jako kraj zrujnowany. Warszawa została zniszczona w ponad 80 procentach. Bezpowrotnie utracono wiele zabytków i dóbr kultury. W 1947 roku wraz z grupą architektów przybył do Polski Amerykanin Henry N. Cobb, w celu dokumentowania postępów powojennej odbudowy kraju. Od zakończenia wojny aż do 1989 roku Europę dzieliła “żelazna kurtyna”. Po jednej jej stronie były kraje zachodnie. Po drugiej – kraje podporządkowane Związkowi Radzieckiemu. Dwa różne światy. Mur runął w 1989 roku, a dawni wrogowie stali się sąsiadami a nawet przyjaciółmi. Jednak w XXI wieku świat znów stał się niespokojny. Miliony ludzi doświadczają terroryzmu i nowych konfliktów zbrojnych. Czyżby II wojna światowa niczego nas nie nauczyła?

Warto w tym miejscu obejrzeć kilkuminutowy film pt. “Po obu stronach muru”.

Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku

Za ścianą z projekcją filmową znajduje się wyjście z wystawy głównej Muzeum II Wojny Światowej. W tym miejscu kończy się też trasa zwiedzania.

Przy wejściu zostały zainstalowane cztery ekrany dotykowe, za pomocą których można wpisać się do cyfrowej księgi pamiątkowej Muzeum II Wojny Światowej, a także przeglądać wpisy pozostawione przez innych zwiedzających.

Wojciech Płusa
Wojciech Płusa

Jestem pasjonatem podróży, który wierzy, że każdy może odkrywać świat na własną rękę. Odwiedziłem wiele zakątków Europy, Azji i Afryki, zawsze z kubkiem dobrej kawy w ręku. Na swoim blogu dzielę się praktycznymi poradami, pokazując, że podróżowanie jest dostępne dla każdego, bez względu na budżet.

Artykuły: 376
buycoffeeto

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *