Stare Miasto w Gdańsku – Wielki Młyn, Ratusz i Bazylika Mariacka

Stare Miasto w Gdańsku bardzo częsty mylone jest z Głównym Miastem, przede wszystkim dlatego, że to drugie jest bogatsze w zabytki niż Stare Miasto. Obydwie części Gdańska warto zobaczyć. Stare Miasto w Gdańsku słynie głównie z Bazyliki Mariackiej, największego ceglanego kościoła w Europie. Znajduje się tu również XV-wieczny Ratusz, średniowieczny Wielki Młyn, w którym znalazło swoją siedzibę Muzeum Bursztynu, oraz sześć kościołów. Szczególne miejsce na mapie zabytków Starego Miasta zajmuje Poczta Polska. Stare Miasto to również miejsce, gdzie kiedyś żył i pracował słynny astronom Jan Heweliusz.

Stare Miasto w Gdańsku znajduje się w północnej części dzielnicy Śródmieście. Od południowego wschodu styka się z Motławą. Spacerując Długim Pobrzeżem wzdłuż Motławy do skrzyżowania z ulicą Świętojańską warto skręcić w lewo.

Niepostrzeżenie znajdziemy się w spokojnej i cichej okolicy. Zaczynamy zwiedzać Stare Miasto w Gdańsku.

Kościół św. Jana

Idąc ulicą Świętojańską po prawej stronie zobaczymy ceglany kościół św. Jana.

Kościół św. Jana został wybudowany przez Krzyżaków w XV wieku i jest przykładem architektury gotyckiej. Podczas II wojny światowej kościół został bardzo poważnie zniszczony, a pełnię swojej świetności odzyskał dopiero w 2017 roku po żmudnych pracach rekonstrukcyjnych. Ponure, surowe wnętrza kościoła stanowią szokujący kontrast do kapiącego złotem centrum Głównego Miasta.

Do kościoła najłatwiej dostać się tuż po mszy. Wewnątrz świątyni należy zwrócić szczególną uwagę na XVII-wieczny wielki kamienny ołtarz główny św. Jana Chrzciciela autorstwa Abrahama van del Blocke. To najciekawszy zabytek świątyni.

Co ciekawe wnętrza tej świątyni wykorzystywane są na co dzień do prezentacji wystaw fotografii, przedstawień teatralnych i koncertów muzyki nie tylko poważnej ale i rockowej.

Poczta Polska

Nieopodal, na placu Obrońców Poczty Polskiej znajdziemy się w zupełnie innej rzeczywistości historycznej. Znajduje się tu słynna Poczta Polska, której polscy obrońcy z 1939 roku stali się bohaterami narodowymi.

W czasie II wojny światowej, pomimo liczebnej przewagi, hitlerowcy nie zdołali pokonać heroicznych obrońców, którzy ulegli dopiero przed wizją całkowitego zniszczenia budynku oblanego uprzednio benzyną. Uczestnicy walk zostali rozstrzelani przez wojska hitlerowskie. W budynku Poczty Polskiej znajduje się Muzeum, w którym prezentowane są fotografie, pamiątki i eksponaty związane z tymi wydarzeniami. Przed ceglanym gmachem postawiono pomnik upamiętniający obrońców poczty.

Godziny otwarcia Muzeum Poczty Polskiej w Gdańsku

Od 16 sierpnia 2022 r. w Muzeum dostępna jest dla zwiedzających tylko Sala Główna. W związku z tymi utrudnieniami bilety wstępu kosztują symboliczną złotówkę.

Tuż obok, na ulicy Profesorskiej 17 znajduje się kościół św. Brygidy.

Kościół św. Brygidy

Kult św. Brygidy w Gdańsku zapoczątkowany został w roku 1374, gdy na kilka dni w kaplicy stojącej na miejscu dzisiejszego kościoła św. Brygidy spoczęły zwłoki świętej wiezione z Rzymu do Szwecji.

We wnętrzach świątyni znajduje się wiele tablic i pomników oddających cześć polskim patriotom, a także bursztynowy ołtarz główny z kopią wizerunku Matki Bożej Jasnogórskiej.

Kierując się pobliską ulicą Heweliusza ku ulicy Wielkie Młyny dotrzemy do najstarszej świątyni Gdańska – kościoła św. Katarzyny. Warto przy tym odnotować, że jesteśmy w centrum Starego Miasta i zarówno ruch uliczny jak i pieszy jest już znacznie intensywniejszy niż jeszcze przed chwilą.

Kościół św. Katarzyny

Niewątpliwą atrakcją kościoła św. Katarzyny jest muzeum zegarów wieżowych na szczycie wieży kościelnej.

Warto zatrzymać się pod świątynią w południe i posłuchać koncertu carillonowego. Carillon to specjalny instrument do gry dzwonach kościelnych. W Polsce istnieją obecnie tylko dwa carillony, oba w Gdańsku. Ten w kościele św. Katarzyny składa się z 50 dzwonów, na których muzycy wygrywają melodię. Drugi carillon wygrywa melodie na wieży Ratusza Głównego Miasta.

Naprzeciwko kościoła św. Katarzyny znajduje się Wielki Młyn.

Wielki Młyn

W czasach średniowiecza Wielki Młyn był największym zakładem przemysłowym w Europie.

Młyn zbudowano w XIV wieku, zaś jeszcze po wojnie można było kupić pieczywo w przylegającej do budynku piekarni. O dawnej funkcji młyna przypominają koła wodne na przepływającym obok niego Kanale Raduni. Niegdyś płynąca nim woda dostarczała energię do stojących tutaj młynów, szlifierni i innych zakładów przemysłowych.

Obecnie w odnowionym budynku Wielkiego Młyna znajduje się Muzeum Bursztynu.

Godziny otwarcia Muzeum Bursztynu

Ceny biletów wstępu do Muzeum Bursztynu

W poniedziałki wstęp do Muzeum Bursztynu jest bezpłatny.

Przecinający Stare Miasto i wpadający do Motławy kanał Raduni jest przepiękną malowniczą atrakcją. Ponad nim prowadzą dziesiątki mostów i mostków, i to nie tylko na uboczu ale i w centrum Starego Miasta. Dzięki wybudowanym wzdłuż niego kamienicom ta część miasta przypomina Amsterdam poszatkowany kanałami. Niekiedy, zwłaszcza latem, można podziwiać brawurę kajakarzy, którzy urządzają spływy po wartkiej rzeczce.

Przy kanale usytuowany jest Ratusz Starego Miasta. Dotrzemy do niego idąc kilkadziesiąt metrów przez Park Heweliusza, w którym stoi pomnik słynnego astronoma oraz zegar słoneczny.

Ratusz Starego Miasta

Ratusz Starego Miasta jest starszy od jego odpowiednika z ulicy Długiej i dużo od niego mniejszy. Nie znaczy to jednak, że nie jest piękniejszy.

Prosta ceglana konstrukcja Ratusza Starego Miasta przypomina renesansowe budowle. Ratusz służył jeszcze w czasach gdy Stare Miasto w Gdańsku i Główne Miasto funkcjonowały niezależnie od siebie. Dziś w budynku ratusza mieszczą się biura Nadbałtyckiego Centrum Kultury.

Tuż za Ratuszem na ulicy Elżbietańskiej 3 stoi piękna kamienica opleciona winoroślą i wyrastająca wprost z przepływającego obok kanału Raduni. Jest to Dom Opatów Pelplińskich, posiadający piękną sień i kilka wspaniałych sal. Niestety nie są one udostępnione do zwiedzania gdyż na co dzień mieści się tam Zakład Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego.

Również na ulicy Elżbietańskiej znajdują się dwa gotyckie kościoły – św. Elżbiety i św. Józefa, jednak ich wnętrza są współczesne.

Przejdźmy zatem dalej w głąb Starego Miasta. Kierując się ku ulicy Świętojańskiej dotrzemy do kościoła św. Mikołaja.

Kościół św. Mikołaja

Z zewnątrz masywna i monumentalna bryła kościoła św. Mikołaja zaskakuje bogactwem wystroju wnętrza pochodzącego z okresu wczesnego baroku.

Wartość złoceń obrazów, wyposażenia kaplic i wszelkich ornamentów jest tym większa, że wnętrza kościoła nie uległy zniszczeniom w czasie II wojny światowej i zachowały się do dzisiejszych czasów.

Zaledwie kilkadziesiąt metrów dalej znajdziemy się przed Basztą Jacek.

Baszta Jacek

36-metrową Basztę Jacek przed wojną nazywano z holenderska „Kiek in de Kök”, co oznacza „patrz do kuchni”.

Nazwa baszty pochodzi od sąsiadującej z nią kuchni klasztoru dominikanów, dziś nieistniejącej. Z kolei obecna nazwa wieży zaczerpnięta została od imienia św. Jacka Odrowąża.

Baszta Jacek stoi naprzeciwko wspaniałej Hali Targowej, zwanej Dominikańską.

Hala Targowa

Dziś w Hali Targowej na Starym Mieście funkcjonuje centrum handlowe, a obok, na Placu Dominikańskim stoją malownicze stragany z owocami, warzywami i rybami.

Z Placem Dominikańskim związana jest anegdota o gdańskiej przygodzie Dyla Sowizdrzała, słynnego w Europie XVI-wiecznego wesołka.

Zjawił się tu w pierwszym dniu jarmarku dominikańskiego. Przebrany za mędrca zakpił z patrycjuszy gdańskich, przekonując ich, że dwa tygodnie po oszlifowaniu magicznym kamieniem ich języków posiądą zdolność handlowania w mowie wielu obcych narodów.

Nieopodal Hali Targowej i Baszty Jacek za resztkami murów obronnych dawnego Gdańska znajduje się wielki plac zwany Targiem Drzewnym. Wokół niego biegnie ruchliwe rondo, a w okolicznych domach przypominających dawne kamienice gdańskie mieszczą się siedziby banków, redakcje gazet i inne instytucje.

Pomnik Jana III Sobieskiego i Kaplica Królewska

Na środku Targu Drzewnego stoi pomnik Jana III Sobieskiego w otoczeniu małego skrawka zieleni i ławek.

Historia pomnika odzwierciedla losy wielu gdańszczan. Monument pochodzący z końca XIX wieku pierwotnie znajdował się we Lwowie. Po II wojnie światowej trafił do warszawskiego Wilanowa. Rywalizowało o niego kilka miast, w tym Kraków i Wrocław. Ostatecznie znalazł się jednak w Gdańsku.

Jeśli wrócimy w okolice Hali Dominikańskiej znajdziemy się w pobliżu kolejnego zabytku związanego z królem Janem III Sobieskim. Przy ulicy Świętego Ducha 58 stoi ufundowana właśnie przez niego barwna barokowa Kaplica Królewska.

Kaplica służyła katolickim wiernym, który spotykali się w niej na modlitwach podczas gdy ich parafialny Kościół Mariacki należał do protestantów. I to właśnie sąsiedni Kościół Mariacki stanowi największą atrakcję okolicy i obowiązkowy punkt każdej wizyty w Gdańsku.

Kościół Mariacki

Nie da się przeoczyć tej gigantycznej budowli, której wieża góruje nad całym starym Gdańskiem i jest symbolem miasta. Bazylika Wniebowzięcia NMP, bo tak brzmi pełna nazwa świątyni, jest największym ceglanym kościołem w Europie i największym kościołem w Polsce. Długa na 105 metrów i wysoka na 82 metry może pomieścić kilkadziesiąt tysięcy ludzi.

Roboty budowlane trwały z przerwami ponad 150 lat, co można dobrze zrozumieć patrząc na gigantyczną bryłę tej gotyckiej świątyni. Główne wejście do niej znajduje się od strony ulicy Podkramarskiej.

Gotyckie wnętrze kościoła oszałamia wielkością i lekkością architektury. Trzeba jednak pamiętać, że do odbudowanego po wojnie kościoła nie wróciło wiele dzieł sztuki i wyposażenia kościelnego. Warto zwrócić uwagę na kamienną chrzcielnicę z XVI wieku, ogromny gotycki ołtarz główny, barokową ambonę, 13-metrowy zegar astronomiczny oraz liczne kaplice. Znajdziemy w nich między innymi figurę Pięknej Madonny, barokowy nagrobek małżeństwa Bahrów autorstwa Abrahama van den Blocke, słynny obraz pt. „Tablica Jałmużnicza” gdańskiego malarza Antoniego Möllera oraz kopię tryptyku „Sąd ostateczny” Hansa Memlinga. Oryginał przechowuje Muzeum Narodowe w Gdańsku.

Bazylika Mariacka jest też unikatową nekropolią, miejscem wiecznego spoczynku kilkuset burmistrzów i rajców gdańskich. Upamiętniają ich liczne epitafia i płyty nagrobne wmurowane bezpośrednio w posadzkę. Warto także wspiąć się po blisko 400 stopniach na wieżę kościelną, z której rozpościera się wspaniały widok na miasto.

Godziny zwiedzania Bazyliki Mariackiej w Gdańsku

Po wyjściu z kościoła Mariackiego i obejściu świątyni dookoła znajdziemy się na ulicy Mariackiej. Warto stąd udać się na Stare Przedmieście, położone zaledwie kilkaset metrów od Głównego Miasta.