Zatybrze, znane również jako Trastevere, to malownicza dzielnica Rzymu położona na zachodnim brzegu Tybru. Słynie z wąskich, brukowanych uliczek, kolorowych kamienic i tętniących życiem placów. Jest jedną z najbardziej charakterystycznych dzielnic Wiecznego Miasta. Jej bogata historia sięga czasów starożytnych. Przez wieki Zatybrze ewoluowało, stając się dziś jedną z najbardziej charakterystycznych i lubianych części stolicy Włoch. Poznaj Zatybrze i jego największe atrakcje.
W tym artykule
Zatybrze – dzielnica Rzymu po drugiej stronie Tybru
Pierwsze ślady osadnictwa w Zatybrzu sięgają VII wieku p.n.e., kiedy Etruskowie założyli tu osadę. Pod panowaniem Rzymian dzielnica rozrosła się i stała się znana jako Trans Tiberim, co oznacza “poza Tybrem”. Zatybrze było zamieszkiwane przez ubogich mieszkańców Rzymu, rzemieślników, rybaków i Żydów.
W 64 roku naszej ery Zatybrze zostało całkowicie zniszczone przez wielki pożar, który miał miejsce za panowania Nerona. Wtedy cesarz o wzniecenie pożaru oskarżył chrześcijan, co było pretekstem do późniejszych prześladowań.
W średniowieczu Zatybrze stało się ważnym ośrodkiem religijnym, z licznymi kościołami i klasztorami. Dzielnica rozwijała się również handlowo, a rzeką Tyber transportowano towary z całego świata. W okresie renesansu Zatybrze przyciągało artystów i intelektualistów, którzy cenili jego bohemiczną atmosferę. W tym czasie powstało tu wiele pałaców i willi, a dzielnica stała się znana z pięknych ogrodów i fontann.
W XVII i XVIII wieku Zatybrze podupadło, stając się biedną i zaniedbaną dzielnicą. Dopiero w XIX wieku, wraz z napływem turystów i artystów, dzielnica zaczęła odzyskiwać swój dawny blask. W XX wieku Zatybrze stało się synonimem bohemy i alternatywnego stylu życia, przyciągając pisarzy, muzyków i malarzy.
Dziś Zatybrze to tętniąca życiem dzielnica, pełna restauracji, barów, sklepów i galerii sztuki. Zachowała swój unikalny charakter i autentyczną atmosferę, co czyni ją popularnym miejscem wśród turystów i mieszkańców Rzymu. Warto zgubić się wśród wąskich uliczek Zatybrza, by poczuć prawdziwy klimat Wiecznego Miasta. Poniżej znajdziesz gotowy plan zwiedzania tej części Rzymu.
Atrakcje Zatybrza – co warto zobaczyć w najpiękniejszej części Rzymu
Zatybrze zachowało swój autentyczny charakter, w przeciwieństwie do wielu innych części Rzymu, które stały się bardziej turystyczne. Wąskie uliczki, brukowane place i kolorowe kamienice tworzą niepowtarzalny klimat, który sprawia, że poczujesz się jak w prawdziwym Rzymie.
Dzielnica Trastevere słynie z doskonałej kuchni. Znajdziesz tu mnóstwo restauracji serwujących tradycyjne rzymskie potrawy, a także pizzerie i trattorie.
Chociaż Zatybrze nie ma tak wielu znanych zabytków jak inne części Rzymu, to i tak jest tu wiele ciekawych miejsc do zobaczenia. Do najważniejszych atrakcji należą Bazylika Santa Maria in Trastevere, Fontanna della Bocca della Verità i Janikulum z panoramicznym widokiem na miasto.
Jeśli zastanawiasz się, czy warto odwiedzić Zatybrze, odpowiedź brzmi: zdecydowanie tak! To wyjątkowa dzielnica, która z pewnością Cię oczaruje.
Jeśli masz dość obleganej Fontanny di Trevi i zatłoczonego Koloseum, w dalszej części artykułu znajdziesz opis bardzo ciekawej i malowniczej trasy spaceru po Zatybrzu. Nasz spacer zaczniemy w okolicy Watykanu, dotrzemy na jeden z tarasów widokowych Rzymu, czyli Wzgórze Janiculum, a następnie zejdziemy w dół, by podziwiać zabytki i malownicze uliczki Zatybrza. Na koniec udamy się na Wyspę Tyberyjską, na którą prowadzą dwa słynne mosty antyczne – Cestio i Fabrizio.
Wzgórze Janiculum (Gianicolo)
Wzgórze Janiculum, znane również jako Gianicolo, to jeden z najpiękniejszych i najbardziej malowniczych zakątków Rzymu. Chociaż nie jest oficjalnie zaliczane do Siedmiu Wzgórz Rzymu, ze względu na swoje położenie na zachód od Tybru oferuje wyjątkowe widoki na panoramę miasta, a jego bogata historia i liczne atrakcje czyni to miejsce obowiązkowym punktem programu dla każdego turysty.
Na Gianicolo można dojechać autobusami linii 115 i 870. Warto jednak zrobić sobie 1,5 kilometrowy spacer, który zajmie około 20 minut. Punktem startowym jest skrzyżowanie biegnącej do Bazyliki św. Piotra ulicy Via della Conciliazone oraz Via dei Cavalieri del Santo Sepolcro. Trasa jest bardzo prosta. Idziemy praktycznie cały czas prosto na południe ulicami: Via dei Cavalieri del Santo Sepolcro, Via dei Penitenzieri, Via di Porta Santo Spirito, Salita di Sant’Onforio oraz Passegiata del Gianicolo. Kiedy po prawej stronie miniemy Szpital Dzieciątka Jezus będzie to oznaczać połowę naszej trasy. Nieco dalej mijamy latarnię morską Faro al Gianicolo, a następnie konny pomnik Anity Garibaldi. Po kilku chwilach docieramy na wzgórze.
Na wzgórzu znajduje się Terrazza del Gianicolo, z którego rozciąga się panorama całego Rzymu, od Koloseum i Forum Romanum po Bazylikę św. Piotra i Watykan. Nieco poniżej rozciąga się ogród botaniczny.
Pomnik Giuseppe Garibaldiego
Na szczycie wzgórza stoi monumentalny pomnik Giuseppe Garibaldiego, włoskiego bohatera narodowego, który odegrał kluczową rolę w zjednoczeniu Włoch w XIX wieku. Pomnik przedstawia Garibaldiego na koniu, patrzącego w stronę Watykanu. U jego stóp znajduje się napis “Roma o Morte” (“Rzym lub śmierć”). Pomnik został zaprojektowany przez Emilio Gallori i odsłonięty w 1895 roku, w 25. rocznicę zjednoczenia Włoch.
Pod pomnikiem jest krypta, w której znajdują się prochy Garibaldiego i jego żony, Anity. W każdą niedzielę w południe z armaty na wzgórzu Janiculum oddawany jest salut na cześć Garibaldiego.
Kierując się alejką Passegiata del Gianicolo w kierunku południowo-wschodnim po kilku chwilach docieramy do monumentalnej Fontanna dell’Acqua Paola.
Fontanna dell’Acqua Paola
Fontanna została zbudowana w latach 1610-1614 dla uczczenia zakończenia renowacji akweduktu Trajana przez papieża Pawła V. Jest dziełem sztuki barokowej i stanowi jeden z najbardziej charakterystycznych punktów orientacyjnych Rzymu.
Do zbudowania fontanny użyto marmuru, trawertynu i granitu. Fontanna składa się z trzech poziomów. Na najniższym poziomie znajdują się trzy duże baseny, z których woda tryska w górę kaskadami. Na środkowym poziomie znajdują się sześć łuków, z których każdy ozdobiony jest rzeźbą. Na najwyższym poziomie znajduje się herb papieża Pawła V i napis upamiętniający jego renowację akweduktu Trajana.
Po obejrzeniu fontanny warto wrócić się do rozwidlenia dróg, a następnie zejść schodami w wąską uliczkę Via di Porta San Pancrazio. Można też skierować się w dół ulicą Via Garibaldi i za kościołem św. Piotra in Montorio skręcić w lewo.
Idąc dalej w kierunku wschodnim docieramy do Piazza di Santa Maria i jednego z najstarszych kościołów w Rzymie – Bazyliki Santa Maria in Trastevere.
Bazylika Najświętszej Maryi Panny na Zatybrzu (Basilica di Santa Maria in Trastevere)
Bazylika Santa Maria in Trastevere jest majestatycznie usytuowana w sercu rzymskiego Zatybrza i uznawana jest za najstarszą bazylikę w Rzymie. Jej bogata historia, niezwykła architektura i dzieła sztuki sprawiają, że jest to miejsce warte odwiedzenia dla każdego miłośnika sztuki sakralnej i historii.
Według jednego z przekazów początki świątyni sięgają czasów Chrystusa, kiedy w tym miejscu wytrysnęło źródło oleju (fons olei). Wydarzenie to zostało zinterpretowane przez chrześcijan jako znak narodzin Zbawiciela.
Historia bazyliki sięga III wieku naszej ery, kiedy to papież Kalikst I zbudował w tym miejscu mały kościół. W IX wieku świątynia została przebudowana i rozbudowana, a w XII wieku papież Innocenty II nadał jej rangę bazyliki mniejszej. Bazylika Santa Maria in Trastevere jest znana również jako “Matka Boża na Zatybrzu” i jest jednym z kościołów tytularnych kardynałów, m.in. polskich duchownych – Stefana Wyszyńskiego oraz Józefa Glempa.
Fasada bazyliki oczarowuje romańsko-bizantyjskim stylem. Wnętrze świątyni zachwyca trójnawowymi przestrzeniami, podzielonymi rzędem 21 granitowych kolumn z antycznych term Karakalli. Drewniany sufit, zaprojektowany przez Domenichino w XVII wieku, zdobi imponujący fresk “Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny”.
Dalej warto przejść wąskimi uliczkami Zatybrza w kierunku wschodnim by po około 800 metrach zobaczyć Bazylikę św. Cecylii.
Bazylika św. Cecylii na Zatybrzu (Santa Cecilia in Trastevere)
Bazylika Świętej Cecylii na Zatybrzu jest jednym z najpiękniejszych i najciekawszych rzymskich kościołów. Poświęcona jest patronce muzyków, św. Cecylii. Świątynia zachwyca bogatą historią, imponującą architekturą i wyjątkową atmosferą.
Bazylika wywodzi się z IV wieku, kiedy to została zbudowana na miejscu domniemanego domu św. Cecylii. W IX wieku kościół przeszedł gruntowną przebudowę, a w wieku XVI został całkowicie odnowiony w stylu barokowym.
Patronka świątyni, św. Cecylia, była młodą Rzymianką żyjącą w III wieku. Według legendy Cecylia została nawrócona na chrześcijaństwo przez swojego męża Waleriana i jego brata Tyburcjusza. Po ślubie próbowała nawrócić również swojego teścia, prefekta miasta Rzymu, co spotkało się z jego sprzeciwem. Cecylia została skazana na śmierć i ścięta mieczem. Mówi się, że nawet po śmierci jej ciało nadal śpiewało Bogu pieśni pochwalne.
Wnętrze bazyliki oczarowuje przepychem i bogactwem detali. Sklepienie zdobią imponujące freski autorstwa Sebastiano Conca, przedstawiające sceny z życia św. Cecylii. Na szczególną uwagę zasługuje marmurowa rzeźba św. Cecylii autorstwa Stefana Maderno, uważana za jedno z arcydzieł rzeźby barokowej.
Obok fresków i rzeźb bazylika skrywa również inne dzieła sztuki sakralnej. Wśród nich można podziwiać mozaiki, sarkofagi i obrazy mistrzów takich jak Pietro da Cortona i Domenichino.
Most Cestiusza (Ponte Cestio)
Po zwiedzeniu bazyliki kierujemy się dalej na północ ku Mostowi Cestiusza (Ponte Cestio), którym wejdziemy na Wyspę Tyberyjską.
Most Cestiusza został zbudowany około 46 roku p.n.e. przez Lucjusza Cestiusza, rzymskiego polityka i urzędnika. Zastąpił on starszy drewniany most i szybko stał się ważnym punktem komunikacyjnym łącząc centrum Rzymu z wyspą i Zatybrzem.
Most zbudowano z tufu i peperynu, okładając go trawertynem. Posiada trzy przęsła łukowe, z centralnym przęsłem o największej rozpiętości. W XVII wieku most został przebudowany i zyskał swój obecny wygląd.
Na przestrzeni wieków Most Cestiusza był świadkiem wielu wydarzeń historycznych. Przechodził przez niego triumfalny pochód Tytusa po zdobyciu Jerozolimy w 70 roku n.e., a w średniowieczu był miejscem licznych bitew i potyczek.
Wyspa Tyberyjska (Isola Tiberina)
Wyspa Tyberyjska skrywa w sobie tajemnice sięgające starożytności. Z powstaniem wyspy związana jest legenda. W 293 roku p.n.e. kiedy Rzym został dotknięty przez zarazę, za poradą ksiąg sybillińskich postanowiono wysłać poselstwo do sanktuarium boga Asklepiosa w Epidauros. Celem wyprawy było sprowadzenie do Rzymu świętego węża. Na Polu Marsowym wąż uciekł do rzeki i popłynął na Wyspę Tyberyjską, gdzie zniknął. W tym miejscu wzniesiono świątynię.
Przez wieki Wyspa Tyberyjska pełniła różne funkcje. Służyła jako miejsce kultu religijnego, szpital, więzienie, a nawet jako cmentarz. W średniowieczu zbudowano tu kościół i klasztor, które do dziś stanowią serce wyspy.
Głównym zabytkiem Wyspy Tyberyjskiej jest Bazylika św. Bartłomieja zbudowana w XII wieku na fundamentach starożytnej świątyni Eskulapa. Bazylika zachwyca romańską fasadą i bogato zdobionym wnętrzem. W jej krypcie znajdują się relikwie św. Bartłomieja Apostoła. Na wyspie znajdują się dwa kościoły. Drugim z nich jest Chiesa di San Giovanni Calibita.
Obok bazyliki znajduje się szpital bonifratrów Ospedale Fatebenefratelli, założony w XVI wieku. Szpital ten słynie z pięknego ogrodu i apteki, w której można kupić ziołowe leki i inne produkty naturalne.
Wyspę Tyberyjską opuszczamy kierując się w stronę mostu Ponte Fabricio. Zanim jednak znajdziemy się na drugiej stronie rzeki warto zatrzymać się przy znajdującej się po prawej stronie lodziarni serwującej przepyszne gelato.
Most Fabrycjusza (Ponte Fabricio)
Ponte Fabricio jest jednym z najstarszych zachowanych mostów na świecie. Zbudowany w 62 roku p.n.e. przez Lucjusza Fabrycjusza, kuratora dróg, most ten od wieków łączy Wyspę Tyberyjską z lewym brzegiem Tybru, stanowiąc nie tylko ważny punkt komunikacyjny, ale także symbol bogatej historii i inżynierii starożytnego Rzymu.
Most został zbudowany z kamienia i betonu, co w tamtych czasach było nowatorską technologią. Składa się z dwóch łukowych przęseł o łącznej długości 62 metrów i szerokości 5,5 metra. Jego solidna konstrukcja przetrwała tysiące lat, o czym świadczą jedynie drobne naprawy przeprowadzone w ciągu wieków.
Prosta, ale elegancka architektura mostu zachwyca swoją harmonią i proporcjami. Na obu krańcach mostu znajdują się kolumny ozdobione fryzami i napisami upamiętniającymi budowę.
Ponte Fabricio odegrał ważną rolę w życiu Rzymu. Stanowił on część Via Sacra, świętej drogi prowadzącej do Kapitolu. Był świadkiem wielu historycznych wydarzeń. Przechodziły po nim triumfalne pochody, pielgrzymki i rzymscy mieszkańcy udający się do świątyń i na targowiska na Wyspie Tyberyjskiej.
Zatybrze słynie nie tylko z wąskich urokliwych uliczek. Znajdują się tu także klimatyczne restauracje i kawiarnie. Warto wrócić na Zatybrze wieczorem, kiedy po zmroku dzielnica ta ożywa i nabiera zupełnie innego wyglądu niż za dnia. Co ciekawe, można tu zjeść dobrze i taniej niż w centrum Rzymu.
Zwiedzanie Zatybrza polecam zakończyć przy słynnych Ustach Prawdy (Bocca della Verità). Aby tam trafić, po przejściu przez most Ponte Fabricio należy skręcić w prawo, a po 400 metrach, za Świątynią Herkulesa Zwycięzcy (Tempio di Ercole Vincitore) – w lewo.
Usta Prawdy (Bocca della Verità)
W przedsionku Bazyliki Santa Maria in Cosmedin, znajduje się jeden z najbardziej znanych i intrygujących zabytków – Usta Prawdy (wł. Bocca della Verità). Ten okrągły, marmurowy medalion z wyrytą twarzą brodatego mężczyzny od wieków budzi fascynację i strach. Legenda głosi, że potrafi odróżnić prawdę od kłamstwa, karząc kłamców utratą ręki.
Historia Ust Prawdy pozostaje nie do końca wyjaśniona. Uważa się, że medalion pochodzi z czasów starożytnych, prawdopodobnie z I lub II wieku n.e. Początkowo mógł służyć jako pokrywa studni lub fontanny, a jego surowy wygląd miał odstraszać złoczyńców. Z czasem Usta Prawdy stały się elementem lokalnych legend i folkloru.
Najbardziej znana legenda głosi, że Usta Prawdy posiadają magiczną moc wykrywania kłamstw. Mówi się, że jeśli ktoś włoży rękę do ust kamiennej głowy i skłamie, zostanie ukarany – ręka zostanie ucięta lub uwięziona w paszczy. Ta legenda przyczyniła się do ogromnej popularności Ust Prawdy, czyniąc je atrakcją turystyczną i miejscem, w którym pary sprawdzają swoją wierność, a turyści testują swoją uczciwość.
Jeśli masz jeszcze siłę na dalsze zwiedzanie Rzymu najbliżej miejsca, w którym zakończył się nasz spacer po Zatybrzu znajduje się Koloseum i Forum Romanum.
