Stocznia Gdańska i Pomnik Poległych Stoczniowców

Wizyta w Muzeum Narodowym nie wyczerpuje atrakcji w centrum Gdańska. Jeśli cofniemy się w kierunku Głównego Miasta i miniemy wspaniały elegancki dworzec kolejowy przy ul. Podwale Grodzkie oraz centrum handlowe City Forum naszym oczom ukaże się Stocznia Gdańska. Stocznia Gdańska była świadkiem wydarzeń, których skutki stanowiły przełom w życiu gdańszczan i Polaków.

Gdańsk przez stulecia należał do miast, które miały olbrzymi wpływ na wydarzenia oraz rozwój polityczny i gospodarczy całego regionu. Współczesna historia Gdańska przyniosła jednakże Polsce i Europie wartość najważniejszą – wolność, pokój i nowy porządek polityczny w Europie Wschodniej. Niewątpliwie olbrzymia w tym zasługa Gdańska, stoczniowców i “Solidarności”, ponieważ to tutaj wszystko się zaczęło.

Stocznia Gdańska

W Stoczni Gdańskiej warto podejść pod Pomnik Poległych Stoczniowców, miejsce najbardziej symboliczne, znane chyba każdemu Polakowi i Europejczykowi. To tutaj strzelano do stoczniowców podczas strajków grudniowych 1970 roku, tu Lech Wałęsa przeskoczył przez płot, aby dołączyć do strajkujących i dać początek „Solidarności”. To tu wreszcie upamiętniono ofiary polskiej walki o wolność i godne życie.

Pomnik Poległych Stoczniowców

42-metrowe krzyże tworzące Pomnik Poległych Stoczniowców stanęły u bramy Stoczni Gdańskiej upamiętniając kilkudziesięciu stoczniowców poległych w wyniku starć z milicją i wojskiem podczas strajków w grudniu 1970 roku.

Pomnik uroczyście odsłonięto 16 grudnia 1980 roku, w 10. rocznicę komunistycznej zbrodni dokonanej na polskich robotnikach. Na przestrzeni lat pod pomnikiem składali kwiaty światowi przywódcy m.in. George Bush czy Margaret Thatcher. Pomnik odwiedził także papież Jan Paweł II.

Pomnik składa się z trzech krzyży. Na każdym z nich zawieszona jest kotwica. W dolnej części pomnika umieszczono płaskorzeźby ze scenami z życia stoczniowców. Na pomniku zostały umieszczone fragmenty wiersza Czesława Miłosza pt. “Który skrzywdziłeś”.

Który skrzywdziłeś człowieka prostego
Śmiechem nad krzywdą jego wybuchając
Nie bądź bezpieczny.
Poeta pamięta
Możesz go zabić – narodzi się nowy.
Spisane będą czyny i rozmowy.

— Czesław Miłosz – “Który skrzywdziłeś”

Od strony północnej stoi betonowy mur z tablicami inskrypcyjnymi. Jedno zdanie z licznych umieszczonych na murze upamiętniającym ofiary najbardziej przemawia do odwiedzających to miejsce.

Oddali życie, abyś Ty mógł żyć godnie.

Pod napisami znajdują się nazwiska poległych oraz odlana z brązu postać rannego stoczniowca, próbującego osłonić się przed następnym strzałem. Obok tablic upamiętniających ofiary i bohaterstwo stoczniowców zamieszczono także szklaną urnę z ziemią skropioną krwią zastrzelonego 16 grudnia 1970 roku stoczniowca Józefa Widerlika.

Brama nr 2

Znajdująca się tuż obok Pomnika Poległych Stoczniowców Brama nr 2 powszechnie uznawana jest za główne wejście na teren Stoczni Gdańskiej. Zanim powstał Pomnik Poległych Stoczniowców brama ta była pierwszym miejscem pamięci o ofiarach Grudnia 1970. Kiedy w dniu 16 grudnia 1970 roku strajkujący stoczniowcy opuszczali Stocznię przez Bramę nr 2 zostali ostrzelani przez oddziały wojska.

W czasie strajku w 1980 roku na Bramie nr 2 zostały przez protestujących umieszczone święte obrazy i portret papieża Jana Pawła II. Nad bramą pojawił się transparent z napisem „Proletariusze wszystkich zakładów, łączcie się”, będący parafrazą komunistycznego hasła „Proletariusze wszystkich krajów, łączcie się”.

Z Bramy nr 2 w dniu 31 sierpnia 1980 roku zostało ogłoszone przez Lecha Wałęsę zakończenie strajku i podpisanie z rządem PRL porozumień sierpniowych.

Przekraczając tą bramę dotrzemy do Europejskiego Centrum Solidarności.

Europejskie Centrum Solidarności

Otwarte w 2014 roku Europejskie Centrum Solidarności zajmuje powierzchnię około jednego hektara, ma 5 pięter i posiada podziemny parking mieszczący prawie 300 samochodów.

W sześciu salach budynku Europejskiego Centrum Solidarności funkcjonuje ekspozycja stała, która w przedstawia współczesną historię Polski, powstanie ruchu solidarnościowego oraz jego dziedzictwo. Wystawę tworzą archiwalne przedmioty, dokumenty i rękopisy, a także zdjęcia i filmy oraz instalacje interaktywne.

Ekspozycja zajmuje powierzchnię prawie 3.000 m kw. na dwóch kondygnacjach. Czas zwiedzania wystawy wynosi około 2 godzin.

Na pierwszym piętrze w Sali A oglądamy wystawę pt. „Narodziny Solidarności”. Można tu zobaczyć drewniane tablice ze słynnymi 21 postulatami zgłoszonymi polskiemu rządowi przez strajkujących stoczniowców w sierpniu 1980 roku, wpisane na listę UNESCO „Pamięć świata”. Tablice te były w tamtym czasie wywieszone przy Bramie nr 2 Stoczni Gdańskiej im. Lenina. Znajduje się tu również oryginalny plan stoczni, na którym można zobaczyć przebieg protestu stoczniowców. Spośród innych eksponatów warto zwrócić uwagę na oryginalny wózek akumulatorowy oraz suwnicę.

Sala B prezentuje ekspozycję zatytułowaną „Siła bezsilnych”, poświęconą 45 ofiarom milicyjnych kul w grudniu 1970 roku. Na wystawie umieszczono kurtkę Ludwika Piernickiego, hydraulika ze Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, ofiary gdańskiej rewolty. Można tu również zobaczyć biurko, przy którym pracował Jacek Kuroń, a także samochód Fiat Campagnola, popularnie znany pod nazwą „papamobile”.

Ostatnia na pierwszej kondygnacji Sala C prezentuje wystawę pt. „Solidarność i nadzieja”. Można tu zobaczyć m.in. medal Nagrody Nobla dla Czesława Miłosza oraz “Złotą Palmę” przyznaną Andrzejowi Wajdzie za film z 1981 roku pt. “Człowiek z żelaza”. Warto obejrzeć ten film i bliżej poznać wydarzenia związanie z robotniczym strajkiem w Stoczni Gdańskiej.

Na drugim piętrze Europejskiego Centrum Solidarności wystawę podzielono na 3 części.

W Sali D oglądamy wystawę pt. “Wojna ze społeczeństwem”, pokazującą masowe aresztowania, siłowe rozbijanie strajków, delegalizację “Solidarności” i stan wojenny. Można tutaj zobaczyć m.in. milicyjnego “Stara”, którym przewożono opozycjonistów, a także instalację pokazującą reakcje świata na stan wojenny.

Sala E gromadzi eksponaty w ramach wystawy “Droga do demokracji”. Możemy zapoznać się z historią rozmów przy Okrągłym Stole oraz pierwszych częściowo wolnych wyborów, po których nastąpił rozpad systemu komunistycznego w Polsce.

Sala F z ekspozycją pt. “Triumf wolności” jest ostatnim pomieszczeniem, które zwiedzamy w ramach wystawy stałej Europejskiego Centrum Solidarności. Nawiązuje ona do skutków jakie wywołała polska bezkrwawa rewolucja w Europie – upadku Muru Berlińskiego i komunistycznych dyktatur w krajach Europy Środkowej i Wschodniej.

Godziny zwiedzania wystawy stałej Europejskiego Centrum Solidarności

Cennik biletów wstępu na wystawę stałą Europejskiego Centrum Solidarności

Na parterze budynku Europejskiego Centrum Solidarności znajduje się całoroczny ogród a także księgarnia, sklep z pamiątkami i kawiarnia.

Sala BHP

Nieco w głębi terenu Stoczni Gdańskiej znajduje się historyczna Sala BHP.

Sala BHP była od końca 1961 roku miejscem szkolenia pracowników Stoczni Gdańskiej im. Lenina. To właśnie w tej Sali obradował Międzyzakładowy Komitet Strajkowy. Również tutaj 31 sierpnia 1980 roku podpisane zostały porozumienia sierpniowe, kończące wydarzenia sierpnia 1980. Sala BHP wraz z placem Solidarności została w 1999 roku wpisana do rejestru zabytków.

Polecany artykuł: Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku

Dziś w Sali BHP znajduje się wystawa przedstawiająca ponad 170-letnią tradycję przemysłu stoczniowego w Gdańsku. Prezentowane są tu eksponaty o znaczeniu wyjątkowego dziedzictwa kulturowego dla historii przemysłu stoczniowego w Gdańsku, ale także samej Stoczni Gdańskiej, która z powodu przemian dziejowych, ustrojowych i gospodarczych straciła na znaczeniu.

Ważnym elementem ekspozycji są dioramy. Pierwsza z nich – Diorama Sierpniowa prezentuje kluczowy fragment Stoczni Gdańskiej w momencie ogłoszenia podpisania porozumień sierpniowych w dniu 31 sierpnia 1980 roku. Kolejne dioramy to Diorama Wydziału Kadłubowego K2 i Wydziału Kadłubowego K3, oraz diorama przedstawiająca powstałą w połowie lat 70. XX wieku wizję rozbudowy Stoczni Gdańskiej. Dodatkowo na ekspozycji zgromadzono około 20 modeli budowanych w stoczni statków oraz model silnika okrętowego “Gdańsk 1”.

Salę BHP można zwiedzać codziennie w godzinach od 10:00 do 19:00. Wstęp jest bezpłatny.