Spacer po Oświęcimiu – co warto zobaczyć

To 40-tysięczne małopolskie miasto kojarzy się najczęściej z muzeum Auschwitz, masowo odwiedzanym przez polskich i zagranicznych turystów. Ale Oświęcim to nie tylko dawny obóz koncentracyjny. Samo miasto również warto zobaczyć, najlepiej wybierając się na kilkugodzinny niespieszny spacer.

Trochę historii

Miasto ma ponad 800-letnią historię. Jest jednym z najstarszych piastowskich grodów kasztelańskich w Polsce. Pierwsze wydarzenie historyczne dotyczące Oświęcimia zostało opisane przez Wincentego Kadłubka w roku 1177, kiedy to gród oświęcimski został przekazany przez Kazimierza Sprawiedliwego na rzecz swojego bratanka Mieszka Plątonogiego, księcia opolskiego i raciborskiego.

Około roku 1272, za rządów księcia opolskiego Władysława I, Oświęcim otrzymał lwóweckie prawa miejskie, które zostały potwierdzone 3 września 1291 r. W 1290 r. tutejsze ziemie weszły w skład nowo powstałego księstwa cieszyńskiego, a w latach 1312-1317 powstało księstwo oświęcimskie, którego władcą był książę Władysław. 10 lat później księstwo to zostało na ponad wiek uzależnione od Czech. W pierwszej połowie XV wieku do księstwa oświęcimskiego dotarły wojny husyckie.

19 marca 1454 r. ostatni książę oświęcimski Jan IV złożył hołd lenny królowi Polski, Kazimierzowi Jagiellończykowi, a 21 lutego 1457 r. sprzedał mu swoje księstwo za 50 tys. kop groszy praskich. Od tego momentu zwierzchnikiem księstwa stał się mianowany przez polskiego króla starosta.

W okresie wojen szwedzkich miasto zostało poważnie zniszczone, a w chwili I rozbioru Polski w 1772 r. wcielone do zaboru austriackiego.

Podczas I wojny światowej, bielsko-bialskie środowiska niemieckie podjęły starania o przyłączenie do Śląska przyległych terenów Galicji z Oświęcimiem włącznie.

We wrześniu 1939 r. miasto zostało zajęte przez hitlerowski Wehrmacht. Wycofujące się z miasta wojsko polskie wysadziło w powietrze most na rzece Sole, łączący lewo i prawobrzeżną część miasta. Na mocy dekretu Hitlera z 8 października 1939 r. miasto zostało wcielone do III Rzeszy. W czasie II wojny światowej znajdował się tutaj największy niemiecki obóz koncentracyjny i ośrodek zagłady “Auschwitz-Birkenau”. Obecnie na terenie byłego obozu znajduje się Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau.

Polecany artykuł: Auschwitz – zwiedzanie dawnego obozu koncentracyjnego

Podczas pierwszej pielgrzymki do Polski w roku 1979 miasto Oświęcim i muzeum Auschwitz zostało odwiedzone przez papieża Jana Pawła II. Przybyli tu również dwaj kolejni papieże: Benedykt XVI (w 2006 r.) oraz Franciszek (w 2016 r.).

Co warto zobaczyć w Oświęcimiu?

Przede wszystkim koniecznie trzeba odwiedzić muzeum Auschwitz. Temu miejscu poświęciłem odrębny wpis. Ze względu na długi czas zwiedzania Auschwitz, na poznanie miasta najlepiej poświęcić 2 dni.

Co zatem warto zobaczyć oprócz Auschwitz?

Rynek

Spacer po mieście proponuję zacząć właśnie od rynku, skąd będziemy mieli bardzo blisko do kolejnych opisywanych przeze mnie miejsc, a jeśli tylko pogoda dopisze, bez większego trudu w każde z tych miejsc dotrzemy na piechotę. Jeżeli nie będziemy korzystać z wejściówek do obiektów muzealnych, to zwiedzanie miasta nie będzie nas kosztować ani złotówki.

Rynek powstał w średniowieczu, jako centralny punkt handlowy miasta, wokół którego funkcjonowała zabudowa drewniana. Przy rynku mieściła się siedziba władz miejskich oraz najznaczniejsze mieszczańskie kamienice. Obecnie rynek otaczają murowane XIX-wieczne kamienice.

W 2009 r. rozpoczęto rewitalizację Rynku Głównego, która kosztowała miasto ponad 7 mln zł. Rewitalizacja przywróciła temu miejscu przynajmniej częściowo przedwojenny wygląd, m.in. zrekonstruowano studnię, wybrukowano nawierzchnię, wyeksponowano za szklaną płytą zachowane fragmenty murów pierwszego XVI-wiecznego ratusza. Nie odtworzono niestety usuniętego przez Niemców pomnika św. Jana Nepomucena.

Przy rynku znajduje się późnoklasycystyczna Kamienica Ślebarskich, zwana również Domem Ślebarskich. Budynek został wybudowany około roku 1830 przez Michała Ślebarskiego. Obecnie mieści się tu siedziba sądu.

Przy rynku znajduje się również Ratusz, wybudowany w latach 1872-1875. Kamienica posiada elementy neogotyckie. Na wieży ratusza znajduje się zegar. Do początku XX wieku mieściła się w budynku siedziba władz miejskich. Od 20 lipca 2018 roku w budynku funkcjonuje muzeum.

Zamek

Zamek w Oświęcimiu został wzniesiony w średniowieczu na szczycie wzgórza, na prawym brzegu rzeki Soły. Składa się z XIII-wiecznej wczesnogotyckiej wieży obronnej krytej dachem oraz starego skrzydła zamku z początku XVI wieku.

Pod zamkiem ciągną się dwa tunele. Jeden z nich został wybudowany przez Niemców w czasie II wojny światowej i pełnił funkcję schronu przeciwlotniczego.

Wieża obronna jest najstarszą budowlą w mieście, jedną z najwcześniejszych budowli ceglanych w Małopolsce i najwyższym zachowanym murem gotyckim na południu Polski.

Wieża obecnie jest idealnym miejscem, z którego można obejrzeć panoramę miasta.

Godziny zwiedzania Zamku

Cennik biletów wstępu do Zamku

We wtorek wstęp do Muzeum Zamek jest bezpłatny.

Bulwary nad Sołą

To najbardziej relaksująca część spaceru po mieście. Bulwary nad Sołą to wymarzone miejsce na odpoczynek po trudach zwiedzania.

Można spokojnie pospacerować, wylegiwać się na kocu nad brzegiem rzeki, albo pojeździć rowerem. Od maja do września można wypożyczyć kajak i spróbować swoich zdolności wioślarskich.

Wracamy do zabytków miasta.

Kaplica św. Jacka

Kaplica św. Jacka mieszcząca się przy ul. Jagiełły to dawny kapitularz klasztoru dominikańskiego z pierwszej połowy XIV wieku. Wezwanie św. Jacka nawiązuje do tradycji dominikańskiej.

Usytuowana jest obok Kościoła Matki Bożej Wspomożenia Wiernych. Pod kaplicą znajduje się krypta, w której prawdopodobnie chowano władców oświęcimskich, m.in. księcia Władysława I Oświęcimskiego. Wewnątrz kaplicy znajduje się epitafium zmarłego w 1656 r. Mikołaja Mstowskiego.

Podczas najazdu szwedzkiego budynek został zamieniony na koszary. Kaplica została odrestaurowana w 1894 roku.

Kościół Matki Bożej Wspomożenia Wiernych

Znajduje się obok kaplicy św. Jacka. Kościół pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych został zbudowany w I połowie XIV wieku dla dominikanów sprowadzonych tutaj prawdopodobnie przez księcia cieszyńskiego Mieszka.

Budowę klasztoru kontynuowali książę Władysław i jego żona Eufrozyna.

Synagoga Chewra Lomdei Misznajot

Przed II wojną światową w mieście istniało około 20 synagog żydowskich. Liczba synagog była pochodną struktury ludności miasta, której kiedyś 60% stanowili Żydzi. Dzisiaj istnieje tylko jedna synagoga – Chewra Lomdej Misznajot.

Pierwsze plany budowy synagogi narodziły się po zarejestrowaniu w 1893 roku bractwa Chewra Lomdei Misznajot, które kupiło posesję położoną przy placu Szpitalnym. W roku 1913 bractwo rozpoczęło starania w celu budowy synagogi i swojej siedziby.

Synagoga funkcjonowała już od września 1918 roku aż do czasu wkroczenia armii hitlerowskiej.

W 2000 roku nastąpiło uroczyste otwarcie synagogi dla celów religijnych oraz edukacyjnych, wprowadzenie zwojów Tory, przekazanej przez gminę żydowską w Great Neck oraz przybicie mezuzy. Natomiast w dawnym babińcu otwarto ekspozycję muzealną poświęconą miejscowym Żydom.

Cmentarz żydowski

Uchodzi on za jeden z najlepiej zadbanych tego typu obiektów na obszarze Małopolski. Znajduje się u zbiegu ulic Dąbrowskiego i Wysokie Brzegi.

Na powierzchni 1,7 ha znajduje się ponad 1.000 macew, z których najstarsza datowana jest na rok 1757. W 2000 roku na cmentarzu odbył się pochówek ostatniego żydowskiego mieszkańca miasta, Szymona Klugera.

Kirkut w mieście powstał w połowie XVIII wieku. Został on bardzo zdewastowany przez Niemców w czasie II wojny światowej. Po wojnie cmentarz uporządkowano i odnowiono. Po licznych chuligańskich dewastacjach w latach 70. i 80. XX w. w roku 1980 cmentarz został ponownie odnowiony. Kolejne prace renowacyjne miały miejsce w latach 2003-2004.

Szlak murali

Oprócz Muzeum Auschwitz z miastem kojarzą się murale, tworzące w mieście swoisty szlak. Murale to monumentalne malowidła na budynkach zlokalizowanych w różnych częściach miasta. Większość tych dzieł nawiązuje tematyką do propagowania pokoju, przełamywania barier i stereotypów kulturowych, a także przekazywania ducha tolerancji. Duża część tych murali powstała w ramach Life Festival Oświęcim (o którym krótko na końcu wpisu).

Doliczyłem się w mieście w sumie 15 murali. Polecam zobaczyć przynajmniej jeden z nich:

• “Kontrabasiści” – autor: Edward Dwurnik; lokalizacja: ul. Zamkowa; wykonany w ramach: Life Festival Oświęcim 2011.
• “Gitarzysta” – autor: Andrzej Pągowski; lokalizacja: ul. Śniadeckiego 22; wykonany w ramach: Life Festival Oświęcim 2012.
• “Błogosławiony spokój nicości” – autor: Rafał Olbiński; lokalizacja: ul. Śniadeckiego 22; wykonany w ramach: Life Festival Oświęcim 2013.
• “Niezamierzony przypływ morza” – autor: Rafał Olbiński; lokalizacja: ul. Śniadeckiego 22; wykonany w ramach: Life Festival Oświęcim 2014.
• “Gadające głowy” – 7 murali z podobiznami znanych osób: Leszka Kołakowskiego (ul. Olszewskiego), Jacka Kuronia (ul. Berka Joselewicza), Marii Skłodowskiej-Curie (ul. Kościelna), Martina Lutera Kinga (ul. Stolarska), Jana Pawła II (ul. Klasztorna), Mahatmę Gandhiego (ul. Bulwary) oraz Vaclava Havla (ul. Dąbrowskiego); murale wykonano w ramach projektu organizowanego przez Centrum Żydowskie w Oświęcimiu podczas Life Festival Oświęcim 2012.
• “Oświęcim – Impresja” – lokalizacja: ul. Kolbego 18; wykonanie: 2012 r.
• “W Oświęcimiu jest bosko” – autor: Dawid Szydło; lokalizacja: ul. Jagiełły 10; wykonanie: 2014 r.
• “Katedra” – autor: Tomasz Bagiński; lokalizacja: róg ul. Dąbrowskiego i ul. Plebańskiej; wykonany w ramach: Life Festival Oświęcim 2016.
• “Life” – autor: Heiko Klohn; lokalizacja: ul. Bema 8; wykonany w ramach: Tauron Life Festival Oświęcim 2017.

Life Festival Oświęcim

Miasto jest powszechnie kojarzone z największym nazistowskim obozem zagłady. Paradoksalnie to właśnie stąd podczas festiwalu muzyki rozrywkowej “Life Festival Oświęcim” wypływają ważne przesłania: pokój na świecie, walka z rasizmem i antysemityzmem.

Impreza odbywa się w pod koniec czerwca od 2010 roku. Pomysłodawcą i dyrektorem artystycznym festiwalu jest dziennikarz muzyczny radia RMF FM – Darek Maciborek.

Ważnym elementem festiwalu oprócz koncertów są pokazy filmów, dyskusje, warsztaty i wystawy zdjęć przygotowanych przez Amnesty International.

Gdzie spać w Oświęcimiu? Polecane noclegi

Jeśli zarezerwujesz nocleg za pomocą zamieszczonych we wpisie linków ja otrzymam niewielką prowizję. Dla Ciebie cena noclegu pozostaje taka sama.