Auschwitz – zwiedzanie dawnego obozu koncentracyjnego

Konzentrationslager Auschwitz jest dla świata symbolem terroru, ludobójstwa i Szoa. Jako jedyny wśród obozów koncentracyjnych został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO pod nazwą “Auschwitz-Birkenau”.

Nazwy Auschwitz i Birkenau są niemieckimi odpowiednikami polskich nazw: Oświęcim i Brzezinka. Na tych terenach w roku 1940 roku władze hitlerowskie utworzyły obóz przeznaczony początkowo do osadzania więźniów politycznych i opozycji, głównie Polaków, a później przekształcono go w miejsce masowej eksterminacji, które pochłonęło życie około 1,1 miliona Żydów z całej Europy, 140-150 tysięcy Polaków, 23 tysięcy Romów, 12 tysięcy jeńców radzieckich oraz ofiar innych narodowości. To nie jest zwykłe muzeum. Auschwitz to przede wszystkim miejsce pamięci i świadectwo masowej eksterminacji. Do obozu trafiło co najmniej 1,3 miliona osób, z czego przeżyło zaledwie 200 tysięcy.

Powstanie obozu Auschwitz

Pomysł utworzenia obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu zrodził się we Wrocławiu w ówczesnym Urzędzie Wyższego Dowódcy SS i Policji Nadokręgu “Südost” pod koniec 1939 roku. Na lokalizację obozu wskazano Oświęcim, jako miejsce, które nadaje się do adaptacji na ten cel. Za urządzeniem tu obozu koncentracyjnego przemawiało dogodne usytuowanie oraz połączenia kolejowe Oświęcimia z Górnym Śląskiem, Generalnym Gubernatorstwem, a także innymi państwami.

Pierwszym komendantem obozu został SS-Hauptsturmführer Rudolf Höß. Po nim komendantami obozu byli kolejno: SS-Obersturmbannführer Arthur Liebehenschel i SS-Sturmbannführer Richard Baer.

Obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau podlegał zarządowi SS. Przez cały okres istnienia obozu w Auschwitz przewinęło się przez niego około 8.100-8.200 esesmanów – członków specjalnie powołanej do zarządzania obozami koncentracyjnymi formacji SS-Totenkopfverbände, oraz około 200 nadzorczyń SS. Liczba personelu zmieniała się w czasie i rosła wraz z rozbudową obozu.

Powstanie muzeum Auschwitz

Po wyzwoleniu obozu koncentracyjnego, na jego terenie NKWD utworzyło dwa obozy przejściowe dla jeńców niemieckich. Obóz w Oświęcimiu funkcjonował przypuszczalnie do jesieni 1945, natomiast drugi z nich – założony w obrębie byłego KL Auschwitz II-Birkenau w Brzezince – do wiosny 1946. W kwietniu 1946 r. Ministerstwo Kultury i Sztuki skierowało do Oświęcimia grupę byłych więźniów z Tadeuszem Wąsowiczem na czele w celu ochrony terenów dawnego obozu Auschwitz i utworzenia tam muzeum. Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu powstało na mocy ustawy sejmowej z 1947 roku. Dla tego celu odbudowano niewielką część infrastruktury obozowej.

Tereny byłego hitlerowskiego obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu wraz z wszelkimi znajdującymi się tam zabudowaniami i urządzeniami zachowuje się po wsze czasy jako Pomnik Męczeństwa Narodu Polskiego i innych Narodów.

— Ustawa Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 02.07.1947 r.

Miejsce Pamięci obejmuje obszar 191 hektarów, z czego na Auschwitz I przypada 20 ha, a na Auschwitz II Birkenau – 171 ha. W granicach Muzeum znajdują się poobozowe obiekty i ruiny, włącznie z ruinami komór gazowych i krematoriów, kilkanaście kilometrów obozowego ogrodzenia i dróg wewnętrznych oraz rampa kolejowa (w Birkenau).

Muzeum odwiedza rocznie ponad 2 mln osób z całego świata.

Dojazd i zwiedzanie Auschwitz

W skład kompleksu KL Auschwitz wchodzą:

  • Auschwitz I (Oświęcim) – obóz macierzysty, pełniący również funkcję centrum zarządzającego dla całego kompleksu,
  • Auschwitz II – Birkenau (Brzezinka) – obóz koncentracyjny i miejsce masowej eksterminacji.

Zanim tutaj przyjedziemy warto wcześniej kupić bilety w sprzedaży internetowej. Dzięki temu zdecydowanie krócej będziemy czekać w kolejce do wejścia.

Bilety wstępu do Muzeum

Bilet normalny:

80 zł

Bilet ulgowy:

70 zł

Godziny zwiedzania Muzeum

styczeń, listopad:

07:30 – 15:00

luty:

07:30 – 16:00

marzec, październik:

07:30 – 17:00

kwiecień, maj, wrzesień:

07:30 – 18:00

czerwiec, lipiec, sierpień:

07:30 – 19:00

grudzień:

07:30 – 14:00

Nawet jeżeli wybieramy się na zwiedzanie indywidualnie to zostaniemy przyłączeni do grupy turystów indywidualnych, którzy wykupili bilety na tą samą godzinę. Zwiedzanie odbywa się z edukatorem oprowadzającym po terenie dawnego obozu Auschwitz.

Parking przed muzeum Auschwitz

W wyznaczonym dniu przyjeżdżamy przynajmniej 30 minut przed wyznaczoną godziną zwiedzania ze względu na to, że kolejki do wejścia są dość duże (szczególnie w weekendy), a także dlatego, że musimy się poddać kontroli bezpieczeństwa, podobnej do tych odbywających się na lotniskach. Na teren Muzeum nie wnosimy plecaków lub toreb przekraczających wymiary: 30x20x10 cm.

Podczas zwiedzania można robić zdjęcia, w niektórych miejscach tylko bez lampy błyskowej. Zakaz fotografowania obowiązuje tylko w dosłownie kilku miejscach, o czym zostaniemy uprzedzeni przez edukatora.

Polecany artykuł: Spacer po Oświęcimiu – co warto zobaczyć

Pamiętamy również o stosownym stroju, ponieważ jest to przede wszystkim miejsce pamięci.

I ostatnia uwaga: to nie jest miejsce dla dzieci poniżej 14 roku życia. A nawet i starszych, jeżeli są bardzo wrażliwe. Zgromadzone na terenie Muzeum świadectwo martyrologii wstrząśnie nawet najbardziej twardymi charakterami.

Muzeum położone jest na obrzeżach miasta Oświęcim przy drodze krajowej nr 933. Parking dla odwiedzających mieści się przy ul. Leszczyńskiej 11. Koszt zaparkowania samochodu to 13 zł.

Po przejściu przez bramki otrzymujemy zestawy GTS. O wyznaczonej godzinie do grupy zwiedzających podchodzi przewodnik, a właściwie edukator, który przez kilka godzin wyczerpująco opowie o historii powstania obozu, pierwszych transportach więźniów, życiu codziennym w obozie oraz męczeńskiej śmierci milionów istnień ludzkich.

Auschwitz I

Obóz macierzysty (zwany Stammlager) powstał na terenie opuszczonych koszar austriackich. Najpierw istniały tu 22 jedno- i dwupiętrowe ceglane budynki. Później, siłami więźniów zbudowano dodatkowych 8 bloków dwupiętrowych.

Adres:

ul. Stanisławy Leszczyńskiej 11, 32-600 Oświęcim

Współrzędne GPS:

50°01’36.2″N 19°12’03.5″E

W dniu 20 maja 1940 roku przywieziono do obozu 30 więźniów, przestępców kryminalnych narodowości niemieckiej, wybranych na żądanie Hößa z obozu w Sachsenhausen. Oznaczono ich numerami od 1 do 30 i osadzono w bloku nr 1. Jako więźniowie funkcyjni przeznaczeni byli do nadzoru nad więźniami. Do obozu skierowano również 15 SS-manów z kawaleryjskiego oddziału SS w Krakowie jako członków przyszłej załogi.

Najpierw obóz miał służyć do przetrzymywania polskich inteligentów oraz Polaków walczących z okupantem. Później kierowano tu także pospolitych niemieckich przestępców kryminalnych, radzieckich jeńców wojennych, księży, Żydów, elementy antyspołeczne, a także niemieckich homoseksualistów. Liczba przetrzymywanych jednorazowo więźniów wahała się od kilku do kilkunastu tysięcy, rzadko przekraczając 20 tysięcy osób.

Obóz koncentracyjny Auschwitz
“Arbeit macht frei”

Nad bramą wejściową do obozu umieszczony jest napis “Arbeit macht frei”, czyli: Praca czyni wolnym. Napis z blachy przyspawano do dwóch wyprofilowanych rur. Podobne bramy z napisem “Arbeit macht frei” powstały również w innych niemieckich obozach koncentracyjnych. Kolumny więźniów wyprowadzanych do pracy i powracających do obozu przekraczały tę bramę często przy dźwiękach obozowej orkiestry.

Więźniowie obozowi byli numerowani, w początkowej fazie fotografowani, następnie tatuowani. Auschwitz był jedynym niemieckim obozem koncentracyjnym, w którym wprowadzono tatuaż jako metodę oznaczania więźniów. Każdy więzień przynależał do jednej z oznaczonych kategorii: polityczni, Świadkowie Jehowy, emigranci, aspołeczni, przestępcy pospolici, homoseksualiści. Narodowość więźniów oznaczano literami, a Żydzi mieli dodatkowe żółte trójkąty. Jedynym ubraniem, jakie otrzymywali więźniowie w obozie była bielizna i cienkie pasiaki.

Obóz koncentracyjny Auschwitz
Blok nr 24

Po przejściu kwarantanny więźniowie byli kierowani do baraków oraz do komand pracy przymusowej. Praca była wycieńczająca i służyła zagładzie (“Vernichtung durch Arbeit”, czyli: Zagłada przez pracę). Racje żywnościowe nie stanowiły nawet połowy normy wartości kalorycznej posiłków. Zła jakość i niewielka ilość pożywienia powodowały zapadanie więźniów na choroby i często śmierć.

W marcu 1941 po raz pierwszy obóz wizytował Himmler. Wtedy zadecydowano o rozbudowie obozu, aby mógł docelowo pomieścić 30 tysięcy więźniów, przy pierwotnie planowanych 10 tysiącach. Padł również rozkaz rozpoczęcia budowy obozu Auschwitz II w odległej o 3 kilometry od KL Auschwitz wsi Brzezinka. W związku z rozbudową obozu Niemcy przeprowadzili wysiedlenia Polaków z Oświęcimia oraz okolicznych wsi: Babice, Budy, Rajsko, Brzezinkę, Broszkowice, Pławy i Harmęże. Wsie w większości wyburzono, a nieliczne pozostałe budynki zaadaptowano na potrzeby obozu.

Obóz koncentracyjny Auschwitz
Baraki na terenie obozu

Wiele z powyższych informacji dostarczają wystawy urządzone w blokach o numerach 4, 5, 6, 7 i 11, na których wyeksponowano fotografie dokumentalne, kopie dokumentów, rzeźby a także eksponaty historyczne: ubrania więźniarskie, prycze i inne sprzęty w jakie były wyposażone pomieszczenia więźniarskie, rzeczy odebrane deportowanym Żydom.

Obóz koncentracyjny Auschwitz
Blok nr 4

W bloku nr 4 zorganizowano główną wystawę obozową. W jednej z sal pokazane są włosy obcięte zamordowanym w komorach gazowych. W kolejnych salach urządzono wystawy poświęcone procesowi selekcji transportów żydowskich oraz kategoryzowaniu więźniów deportowanych do obozu. W jednej z sal znajduje się urna z prochami pomordowanych więźniów. W bloku nr 4 można zobaczyć również fragmenty instalacji krematoriów i komór gazowych oraz puszki po cyklonie B.

Puszki po cyklonie B

Blok nr 5 mieści wystawę pn.: “Dowody rzeczowe”. Zgromadzono tu przedmioty odebrane zamordowanym Żydom: kosze, walizki, naczynia, pędzle do golenia, szczoteczki do zębów, szczotki do butów, opakowania po paście do butów, buty, szczotki do ubrań, szczotki różne, okulary i ubranka dziecięce. Można tutaj również zobaczyć żydowskie szaty modlitewne oraz protezy.

W pomieszczeniach bloku nr 6 urządzono wystawę “Życie w obozie”. Można zobaczyć jak traktowano więźniów obozowych od chwili ich przywiezienia: procedura przyjęcia do obozu, oznaczenie i nadanie numeru obozowego, przydzielenie odpowiedniej kategorii więźniarskiej, odzieży i obuwia więźniarskiego. Na ścianach wiszą reprodukcje obrazów byłego więźnia Mieczysława Kościelniaka z cyklu “Dzień więźnia”. W korytarzu umieszczono powiększenia fotografii ofiar opatrzone informacjami zawierającymi: numer obozowy, nazwisko, imię oraz datę urodzenia, zawód, datę przywiezienia do obozu i datę zgonu.

Fotografie więźniów obozu koncentracyjnego

Blok nr 11 to blok śmierci. W celach znajdujących się w piwnicach budynku esesmani umieszczali więźniów podejrzanych np. o udział w konspiracji obozowej czy próbę ucieczki. Osadzano tu również więźniów skazanych na karę śmierci przez zagłodzenie oraz na kary pobytu w ciemnicy lub w tzw. celi do stania. W podziemiach bloku przeprowadzona została także próba masowego uśmiercania ludzi przy użyciu cyklonu B. W piwnicach można zobaczyć cele obozowego aresztu, a na parterze pomieszczenie, w którym odbywał się sąd doraźny, pomieszczenia gdzie dyżurowali esesmani oraz gdzie osadzano więźniów policyjnych. Na piętrze prezentowane są dwie wystawy związane z funkcjami tego bloku oraz obrazujące tematy kar, egzekucji i przyobozowego ruchu oporu.

Na dziedzińcu bloku 11 znajduje się ściana straceń. Przyprowadzano tu więźniów z bloku śmierci na egzekucje. W latach 1941-43 esesmani rozstrzelali w tym miejscu kilka tysięcy osób, głownie polskich więźniów politycznych, przywódców i członków organizacji konspiracyjnych. Na dziedzińcu wykonywano także na więźniach karę chłosty i słupka. W 1944 r. na polecenie władz obozowych ściana straceń została rozebrana, a egzekucje przez rozstrzelanie esesmani przeprowadzali najczęściej w komorach gazowych i krematoriach w KL Auschwitz II – Birkenau.

Obóz koncentracyjny Auschwitz - ściana straceń
Ściana straceń

Między blokami, wzdłuż osi środkowej, znajdował się plac apelowy.

Obóz koncentracyjny Auschwitz
Plac apelowy

Przy obozie funkcjonowały budynki administracji obozowej, Gestapo oraz komendantura. Tuż za drutami stał dom komendanta, w którym mieszkał w nim razem z rodziną.

Obóz koncentracyjny Auschwitz
Krematorium

W końcowym etapie zwiedzania Auschwitz obejrzymy oryginalnie zachowany budynek krematorium.

Obóz koncentracyjny Auschwitz
Piece krematoryjne

Krematorium działało od sierpnia 1940 r. W budynku mieściły się również prowizoryczne komory gazowe z otworami w stropie, przez które wrzucano cyklon B. Były tu trzy piece do spalania zwłok.

Po uruchomieniu komór gazowych w Birkenau władze obozowe tam właśnie przeniosły akcję masowego zabijania i stopniowo zaprzestały używania pierwszej komory. Dwa z trzech pieców oraz komin krematorium to rekonstrukcje.

Po około 2 godzinach od momentu wejścia na teren obozu kończymy pierwszy etap zwiedzania. Teraz trzeba przejechać 3 kilometry do obozu Birkenau. Między byłymi obozami Auschwitz I i Auschwitz II-Birkenau kursuje bezpłatny autobus – od kwietnia do października – co 10 minut, a od listopada do marca – co pół godziny.

Auschwitz II – Birkenau

Drugi obóz zespołu KL Auschwitz był przede wszystkim miejscem masowej eksterminacji. To właśnie tutaj zginęła przeważająca liczba ofiar KL Auschwitz – ponad milion osób. Tu były specjalnie zaprojektowane i wzniesione zespoły komór gazowych z krematoriami.

Adres:

ul. Ofiar Faszyzmu 12, 32-600 Brzezinka

Współrzędne GPS:

50°02’04.9″N 19°10’51.3″E

Budowę obozu rozpoczęto w październiku 1941 roku siłami więźniów i jeńców radzieckich, osadzonych w Auschwitz. Plany zakładały wybudowanie w nim 174 baraków murowanych dla pomieszczenia 100.000 jeńców radzieckich. Z zewnątrz teren obozu został ogrodzony drutem kolczastym pod napięciem.

Obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau
Brama wjazdowa obozu Auschwitz-Birkenau

Obecnie po większości baraków pozostały tylko fundamenty i kominy. Po krematoriach pozostały tylko ruiny, bowiem budynki te zostały przez hitlerowców zburzone.

Latem 1941 roku Himmler wskazał Auschwitz jako miejsce “ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej” (“Endlösung”). Realizacja tego zbrodniczego planu rozpoczęła się wiosną 1942 roku. Masowa akcja uśmiercania gazem rozpoczęła się najpierw w pierwszej komorze gazowej w obozie Auschwitz I. Później akcję zagłady przeniesiono do dwóch prowizorycznych komór gazowych, zlokalizowanych w przebudowanych chałupach wiejskich, od koloru cegieł nazwanych “czerwonym domkiem” i “białym domkiem”. Ciała zamordowanych najpierw grzebano, a później palono w specjalnych dołach spaleniskowych.

W połowie lipca 1942 roku przygotowany został plan stworzenia urządzeń unicestwienia na skalę dotychczas niespotykaną. Latem 1942 roku niemiecka firma Hoch und Tiefbau AG z Katowic rozpoczęła budowę czterech potężnych zespołów krematoriów. Część z tych krematoriów miała podziemne rozbieralnie i komory gazowe, część zaś była w całości budynkami naziemnymi. Piece krematoryjne wykonała firma “J.A. Topf und Soehne” z Erfurtu. Ginący tu ludzie umierali śmiercią bolesną, w poniżeniu spotęgowanym widokiem umierających bliskich.

Wagon, którym transportowano więźniów do obozu

Skazani na zagładę Żydzi byli dowożeni do Auschwitz-Birkenau transportami kolejowymi złożonymi z wagonów towarowych. Do połowy 1944 roku końcowym przystankiem transportów była tak zwana Judenrampe, umiejscowiona wzdłuż głównej linii kolejowej pomiędzy Auschwitz I a II.

W drugiej połowie roku 1944 tory doprowadzono do obozu, aby przyspieszyć akcję zagłady. Wiele transportów było kierowanych w całości do komór gazowych. Czasem stosowano tzw. selekcję i wydzielano więźniów do pracy przymusowej lub do zbrodniczych eksperymentów medycznych. Starcy, osoby chore oraz dzieci trafiali od razu do komór gazowych. Wszystkim przywożonym transportami więźniom odbierano rzeczy osobiste, które trafiały do obozowego sektora zwanego Kanadą. Tam były segregowane a następnie przewożone do Niemiec, gdzie były przekazywane armii, rodzinom ofiar bombardowań, pomocy społecznej itp.

Po selekcji więźniowie byli odprowadzani do obozu, gdzie trafiali do ewidencji w budynku sauny. Sauna i kwarantanna były miejscami kluczowymi w procesie łamania ludzi. Rodziny były rozdzielane, więźniowie rozbierani do naga, strzyżono im głowy i tatuowano. W saunie nowoprzybyły więzień otrzymywał numer obozowy, który od tej pory zastępował jego nazwisko. Następnie więźniowie trafiali do baraków. Po zakończeniu kwarantanny pracowali przymusowo na miejscu lub byli przenoszeni do podobozów.

Obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau
Ruiny krematorium

W obozach Auschwitz prowadzono na szeroką skalę nieetyczne i niehumanitarne eksperymenty medyczne na więźniach. Byli oni traktowani jako tani materiał doświadczalny. Eksperymenty te sprzeniewierzały się zupełnie zasadom etyki lekarskiej, zawartym w przysiędze Hipokratesa. Szczególnie nieludzkie eksperymenty nad sterylizacją prowadzono na kobietach. Swoją pracownię badawczą miał tutaj dr Carl Clauberg i dr Horst Schumann. Badano również skutki skrajnego głodu na najbardziej wyczerpanych więźniach. Dr Josef Mengele poddawał doświadczeniom dzieci romskie, karły i specjalnie selekcjonowane pary dzieci-bliźniąt.

W Auschwitz-Birkenau powstał Międzynarodowy Pomnik Ofiar Obozu. Jego autorem jest włoski rzeźbiarz Pietro Cascella. Odsłonięcia pomnika dokonano 16 kwietnia 1967 r. Wśród zebranych na uroczystości był obecny ówczesny premier PRL i były więzień Auschwitz Józef Cyrankiewicz oraz sowiecki generał Wasylij Pietrenko, jeden z dowódców oddziałów Armii Czerwonej, która w styczniu 1945 r. wyzwalała obóz.

Obóz koncentracyjny Auschwitz-Birkenau
Międzynarodowy Pomnik Ofiar Obozu

Odsłonięciu pomnika towarzyszyła premiera w Filharmonii Krakowskiej oratorium “Dies Irae” Krzysztofa Pendereckiego, dedykowanego pamięci ofiar obozu. Łaciński tytuł kompozycji w tłumaczeniu na język polski brzmi: “Dzień Gniewu”.

Co roku przed pomnikiem odbywa się główna ceremonia Marszu Żywych, w trakcie którego młodzi Żydzi z całego świata i ich rówieśnicy z Polski oddają hołd ofiarom zagłady.

Monument stanął między ruinami dwóch największych krematoriów w Auschwitz II-Birkenau. Składa się ze spiętrzonych kamiennych bloków.

Tablica w języku polskim

Umieszczone na nim zostały 23 tablice. Na każdej w innym języku widnieje napis:

Niechaj na wieki będzie krzykiem rozpaczy i przestrogą dla ludzkości to miejsce, w którym hitlerowcy wymordowali około półtora miliona mężczyzn, kobiet i dzieci, głównie Żydów z różnych krajów Europy, Auschwitz-Birkenau – 1940-1945.

Gdzie spać w Oświęcimiu? Polecane noclegi

Jeśli zarezerwujesz nocleg za pomocą zamieszczonych we wpisie linków ja otrzymam niewielką prowizję. Dla Ciebie cena noclegu pozostaje taka sama.

Villa Astra

ul. Karola Olszewskiego 28

Hampton by Hilton Oświęcim

ul. Henryka Dąbrowskiego 2

Hotel Olimpijski

ul. Chemików 2A

Podziel się artykułem

Każda filiżanka kawy to nowa historia.

Jeśli artykuł dostarczył Ci szukanych informacji będzie mi miło jeśli postawisz mi wirtualną kawę. Twoje wsparcie motywuje mnie do tworzenia nowych treści i pomaga w finansowaniu kosztów utrzymania bloga.

W podziękowaniu za Twoje wsparcie otrzymasz 60 dni darmowego dostępu do platformy BookBeat, gdzie znajdziesz ogromną bibliotekę audiobooków. To więcej niż standardowy okres próbny dostępny na oficjalnej stronie BookBeat.

buycoffeeto

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *