Magiczny Mostar – co zobaczyć oprócz Starego Mostu

Mostar to po Sarajewie najbardziej rozpoznawalne miasto w Bośni i Hercegowinie będące wizytówką tego kraju. To właśnie w Mostarze znajduje się słynny kamienny Stary Most, będący najpopularniejszym motywem na pocztówkach i w folderach biur podróży. Jednak Stary Most to nie jedyne miejsce w Mostarze, które warto zobaczyć. Miasto jest również świadkiem nie tak odległej historii wojny na Bałkanach, której pamiątką są mury noszące ślady ostrzałów oraz rozległe cmentarze i zniszczone budynki.

Nazwa miasta pochodzi od znajdującej się tu strażnicy mostu – “mostari”. Na obu brzegach przecinającej Mostar rzeki Neretwy wybudowano wieże, w których kiedyś stacjonowali strażnicy, a w czasie wojny domowej urządzono w nich skład amunicji oraz punkty obserwacyjne.

Obydwa brzegi Neretwy zostały połączone mostem już w średniowieczu. Rozwijało się tu Imperium Osmańskie. Od XVI wieku do końca wieku XIX Mostar był niepodległą twierdzą turecką. Dziś miasto zamieszkują wyznawcy różnych religii, a co za tym idzie Mostar jest bardzo różnorodny kulturowo. Ta różnorodność zaowocowała powstaniem wielu grup etnicznych. Znajdują się tu zarówno prawosławne cerkwie, islamskie meczety, żydowskie synagogi jak i kościoły katolickie.

Krótka historia Mostaru

Pierwsze ślady osadnictwa na tym terenie pochodzą z czasów prehistorycznych, a konkretnie z epoki neolitu. Bardzo długo, bo do czasów Imperium Osmańskiego centrum władzy politycznej regionu był Blagaj, leżący 15 km od Mostaru. W tym czasie Mostar był bardzo małą osadą, z mniej niż 20 domami. Wszystko zmieniło się w XV wieku. Miasto pod rządami Turków szybko stało się militarnym i administracyjnym ośrodkiem osmańskim w Hercegowinie. Po obydwu stronach Starego Mostu powstawały kolejne dzielnice.

Po upadku powstania antytureckiego w 1875 roku miasto przeszło pod panowanie Austro-Węgier, pod którym pozostało do roku 1918 . Rozwijała się kultura serbska i serbski ruch narodowy. Mieszkało tu wielu uczonych i literatów. Po I wojnie światowej Mostar wszedł w skład Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców, późniejszej Jugosławii. W czasach socjalistycznych w Mostarze powstało wiele nowych budynków, jednak Stare Miasto zachowało swój średniowieczny charakter.

Dość ciężkim piętnem dla miasta i jego mieszkańców był konflikt zbrojny w latach 90. XX wieku. Najpierw w 1992 r. toczyły się tu walki Bośniaków i Chorwatów przeciwko Serbom, a w kolejnym roku Chorwatów z Bośniakami. Podczas walk doszło do zniszczenia Starego Miasta i Starego Mostu oraz większości zabytków architektury, w tym wszystkich meczetów z XVII–XVIII wieku.

Do dziś Mostar nie wrócił w pełni do pozycji z czasów swojej świetności.

Jak dojechać do Mostaru

Mostar sam w sobie raczej nie jest wybierany jako główny punkt wyjazdu, natomiast często jest celem wycieczek turystów spędzających urlop w Chorwacji. Do Mostaru można dojechać autobusem ze stolicy Bośni i Hercegowiny – Sarajewa lub z chorwackiego Dubrownika.

Polecany artykuł: Dubrownik – zwiedzanie “Perły Adriatyku”

Jeśli rozważasz dojazd samochodem, najbliżej do Mostaru jest z Makarskiej (90 km) a najdalej z Zadaru (290 km). Optymalnym rozwiązaniem jest wyjazd do Mostaru z Dubrownika (trasa o długości 130 km). Trzeba jednak pamiętać, że parkowanie w pobliżu mostarskiej Starówki jest utrudnione z uwagi na dużą liczbę przyjeżdżających tu samochodem turystów.

Można skorzystać z następujących parkingów znajdujących się w porównywalnej odległości od Starego Mostu:

Parking Stari Grad

Parking czynny jest 24 h na dobę a opłata parkingowa wynosi 2 BAM za godzinę.

Parking CENTAR

Parking jest czynny 24 h na dobę a opłata za parkowanie wynosi 4 BAM za godzinę lub 10 BAM za cały dzień.

Parking 5 Star

Parking piętrowy czynny całą dobę. Opłata za parkowanie wynosi 2 BAM za godzinę.

Co warto zobaczyć w Mostarze

Choć główną atrakcją Mostaru jest Stary Most symbolicznie łączący część muzułmańską i chorwacką, to warto również zapuścić się w wąskie uliczki starówki, odwiedzić punkty widokowe i miejsca upamiętniające ofiary wojny domowej, jaka miała miejsce w latach 1992-1995.

---

Odwiedź główne atrakcje Mostaru podczas wycieczki z przewodnikiem. Posłuchaj ciekawych faktów i historii o mieście. Zwiedzaj tętniące życiem ulice i zobacz kultowe zabytki. Oto kilka atrakcji i wycieczek, które mogą Cię zainteresować:

Stary Most (Stari Most)

Jak już wspomniałem, Stary Most jest główną atrakcją i najpopularniejszym miejscem w całym Mostarze.

Dawno temu wschodnią i zachodnią część Mostaru łączył most drewniany, a następnie łańcuchowy. Most kamienny został wybudowany za czasów osmańskich w XVI wieku, na zlecenie tureckiego sułtana Sulejmana.

Stary Most w Mostarze ma 29 metrów długości, 4 metry szerokości i 24 metry wysokości. Stanowi jedno z największych osmańskich osiągnięć architektonicznych na Bałkanach. Konstrukcja była tak solidna, że dotrwała do czasów obecnych. Przez wieki most był symbolem pojednania Wschodu z Zachodem – chrześcijaństwa z islamem, katolickich Chorwatów z prawosławnymi Serbami. W roku 1993 podczas wojny bośniackiej most został zburzony przez Chorwatów.

Jego odbudowa rozpoczęła się dwa lata później. W procesie odbudowy wykorzystano kamienne bloki z pierwotnego mostu, wyłowione z Neretwy. Podczas rekonstrukcji mostu stosowano te same techniki, jakich używali tureccy budowniczowie. Odbudowa mostu zakończyła się w 2004 roku. W roku 2005 Stary Most został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO, podobnie jak starówka Mostaru.

Przeprawa przez most jest nieco kłopotliwa z powodu śliskich schodów wytartych przez przechodniów, szczególnie w części środkowej. Najlepiej iść bokiem.

W ostatni weekend lipca na Starym Moście odbywa się konkurs skoków do wody (Skokovi sa Starog mosta), w których bierze udział około setki skoczków. Formalnie zawody odbywają się od roku 1968, ale wiadomo, że na pewno odbywały się już w XVII wieku. Samo widowisko do bezpiecznych nie należy z uwagi na to iż skoki odbywają się z dużej wysokości, ale śmiałków nie brakuje. Nie brakuje również hojnych turystów, którzy motywują skoczków groszem i gromkimi oklaskami. Warto nadmienić, że Neretwa jest rzeką bardzo rwącą a temperatura wody nie przekracza 8-10 stopni, nawet latem. Skoki z mostu wpisały się na stałe w tradycję tego obiektu.

Muzeum Starego Mostu i War Photo Exhibition

Tuż przy moście znajdują się dwie wieże strażnicze, kiedyś wykorzystywane jako skład amunicji i wartownie. Położona na lewym brzegu wieża Tara mieści obecnie Muzeum Starego Mostu. Jest to oddział Muzeum Hercegoviny, który prezentuje historię budowy mostu, jego zniszczenia w roku 1993 oraz przebieg jego odbudowy. Muzeum czynne jest codziennie oprócz poniedziałków w godzinach 10:00-18:00. Bilety wstępu w cenie 10 BAM. Na szczycie wieży Tara jest punkt widokowy, z którego można podziwiać Stary Most w całej okazałości.

W drugiej z wież, zwanej Halebija, mieści się wystawa War Photo Exhibition, prezentująca zdjęcia z czasów wojny domowej w latach 1992-1995. Wystawa obejmuje kolekcję ponad 50 fotografii, których autorem jest nowozelandzki fotoreporter Wade Goddard. Zdjęcia ukazują codzienne życie mieszkańców Mostaru w czasie wojny. Wystawa czynna jest codziennie w godzinach 09:00-21.00. Bilety wstępu w cenie 6 BAM.

Od Starego Mostu biegnie ulica Onešćukova, przy której znajduje się dobrze oznakowane zejście do Krzywego Mostu, najstarszego obiektu architektonicznego w Mostarze.

Kriva Ćuprija (Krzywy Most)

W bliskim sąsiedztwie Starego Mostu znajduje się urocza Kriva Ćuprija, czyli Krzywy Most. Most łączy brzegi niewielkiej rzeki Radobolja, będącej 5-kilometrowej długości prawym dopływem Neretwy, który wpada do niej w pobliżu Starego Mostu.

Wizualnie Krzywy Most jest miniaturą Starego Mostu. Wybudowany został kilka lat wcześniej niż jego większy brat przez tureckiego architekta Cejvana Kethodę. Według niepotwierdzonych przekazów most został wybudowany niejako na próbę, przed powstaniem Starego Mostu.

Konstrukcja, do której dojdziemy brukowaną uliczką, jest zdecydowanie mniej popularna niż Stary Most, ale uchodzi za najstarszy obiekt tego typu w Mostarze i jest zabytkiem o niesamowitym klimacie.

Krzywy Most ma około 4 metrów wysokości, a jego łuk tworzy idealne półkole o szerokości 8,5 metra. Wybudowany jest warstwowo z kamiennych bloków. Most przetrwał wojnę, ale powódź doprowadziła w 1999 roku do znacznego zniszczenia tego mostku. W roku 2001 został on odbudowany w ramach projektu UNESCO.

Wracamy do Starego Mostu, po którego obu stronach rozciąga się dzielnica Kujundžiluk Čaršija, czyli Stare Miasto. Przechodzimy na wschodni brzeg rzeki.

Kujundžiluk Čaršija (Stare Miasto)

Mostarskie Stare Miasto tworzą wąskie kamienne uliczki, całkowicie wyłączone z ruchu kołowego. Spacerując po bruku mijamy stare i nadal czynne warsztaty rzemieślnicze, gospody i restauracje oraz liczne sklepy z pamiątkami. W tym miejscu można kupić wyroby z miedzi oraz ręcznie tkane dywany, ale również dobrze zjeść po bałkańsku i napić się wyśmienitej kawy.

W sezonie letnim spacerują tu ogromne tłumy turystów, ale na szczęście godziny późno popołudniowe i wieczorne są znacznie spokojniejsze.

Nazwa głównej a zarazem reprezentacyjnej ulicy mostarskiej Starówki – “Kujundžiluk” pochodzi od mających tu swoje warsztaty złotników zwanych “kujundžija”. To jedna z najstarszych ulic Mostaru. Dziś liczba warsztatów i sklepów jest można powiedzieć dość skromna, biorąc pod uwagę, że w czasach świetności imperium osmańskiego w tej dzielnicy Mostaru działało ich ponad 500. Rzemieślnicy byli wtedy zrzeszeni w 30 cechach, a każdy z tych cechów miał przypisany konkretny odcinek ulicy, związany i nazwany zgodnie ze specjalnością każdej grupy rzemieślników. W niektórych warsztatach rzemieślniczych dziś nadal wykuwa się naczynia z miedzi oraz tka dywany.

Dalej uliczka Kujundžiluk przechodzi w ulicę Mala Tepa. Mijamy Targ Tepa, kiedyś posiadający duże znaczenie handlowe, a dziś skromny bazarek, na którym można kupić świeże warzywa i owoce. Odbijając w stronę Neretwy i dochodzimy do okazałego meczetu.

Meczet Koski Mehmed-Paszy (Koski Mehmed-Pašina džamija)

Przy ul. Mala Tepa 16 wznosi się Meczet Koski Mehmed Pasza.

Meczet wybudowano w latach 1617-1619 na skale nad rzeką Neretwą. Podobnie jak inne budynki w Mostarze również meczet poważnie ucierpiał w czasie wojny. Obecny budynek jest efektem misternej odbudowy. Warto zwrócić uwagę, że dach głównej części meczetu nie jest oparty na dodatkowych kolumnach ale jest pojedynczą konstrukcją. Meczet ma jeden 28-metrowy minaret, na który można wejść po schodach (wejście płatne).

Do budowy meczetu użyto wapienia białego, pięknie mieniącego się w promieniach słońca. Takiego samego materiału użyto do budowy Starego Mostu.

Wnętrze meczetu jest przepięknie zdobione. Dekoracyjne malowidła są współcześnie odtworzone, ale zachowały się również dekoracje ścienne z czasów tureckich. Zniszczenia wojenne przetrwał także mihrab (czyli nisza wskazująca kierunek modlitwy) oraz minbar (coś w stylu kazalnicy).

Na dziedzińcu meczetu znajduje się stara studnia, zabytkowy cmentarz muzułmański oraz stoisko z lokalnymi wyrobami dziewiarskimi i pamiątkami dla turystów.

Zwiedzanie wnętrza meczetu jest możliwe poza godzinami, w których odbywają się modlitwy. Jednakże nawet poza wyznaczonymi godzinami modlitw również można spotkać w środku modlących się muzułmanów.

Muzeum Hercegowiny (Muzej Hercegovine)

Muzeum Hercegowiny powstało w 1950 r. Gromadzi ono eksponaty archeologiczne i etnograficzne, w tym zabytkowe meble i przedmioty codziennego użytku oraz dokumenty dostarczające informacji o różnych okresach historii Mostaru. W muzeum można zobaczyć jak dawniej wyglądało życie mieszkańców Mostaru, jakie zwyczaje i tradycje były tu kultywowane w przeszłości i obecnie.

Muzeum mieści się w dawnym domu Džemala Bijedicia, szefa rządu jugosłowiańskiego, który zginął w katastrofie lotniczej w 1977 roku. Budynek jest przykładem mieszanki stylów architektonicznych austro-węgierskiego i orientalnego.

Muzeum czynne jest codziennie oprócz poniedziałków w godzinach 10:00-18:00. Bilety wstępu w cenie 8 BAM.

Dom Bišćevića (Bišćevića kuća)

Ten stary osmański dom został wybudowany w roku 1635 i do dziś należy do rodziny Biščević. Dom znajduje się nieopodal Meczetu Koski Mehmed-Paszy, tuż nad skalnym urwiskiem nad rzeką Neretwą.

Budynek został wzniesiony w stylu charakterystycznym dla tego rodzaju budowli na Bałkanach, z równie typowym układ wnętrz.

Dom Bišćevića ma dwa podwórka, do których docieramy brukowanym chodnikiem. Pierwsze podwórko zwane “selamluk” przeznaczone było do powitania wszystkich gości gospodarza. Na drugie podwórko zwane “haremluk” mogły wejść tylko osoby znane i bliskie gospodarzowi domu. To podwórko otaczają wysokie mury chroniące przed słońcem oraz zapewniały prywatność przebywających na nim kobiet.

Na podwórku znajduje się kuchnia i toaleta, które zawsze były oddzielone od domu ze względów higienicznych oraz przeciwpożarowych, bowiem główna część domu wybudowana jest z drewna.

Dom Bišćevića ma dwie kondygnacje: dolna to prywatna część domu, a na górnej urządzono muzeum składające się z 3 pomieszczeń. Najpierw oglądamy małą sypialnię małżeńską.

Drugie pomieszczenie to pokój kobiecy zwany “divanhana”, w którym można obejrzeć autentyczne meble.

Najładniejszym pomieszczeniem jest pokój męski oparty na dwóch 12-metrowych filarach. Okna bliźniaczo wyglądające jak okna w meczecie i dach w kształcie kopuły wskazują na bogactwo i pozycję społeczną rodziny.

Obiekt jest dostępny dla zwiedzających codziennie w godzinach 10:00-15:30. Bilet wstępu kosztuje 4 BAM.

Dla chętnych, szczególnie dla tych osób, którym nie wystarczyły widoki na Mostar ze Starego Mostu polecam w drodze powrotnej wejście na Wieżę Pokoju.

Wieża Pokoju w Mostarze (Mostarski Zvonik Mira)

Panoramę całego (no, prawie) Mostaru można zobaczyć z Wieży Pokoju. To najwyższa w tym rejonie wieża wybudowana w miejscu dawnej dzwonnicy przy franciszkańskim kościele św. Piotra i Pawła.

Pierwotna drewniana dzwonnica a wraz z nią kościół spłonęły w pożarze w roku 1992. Z pożaru ocalało 5 zabytkowych dzwonów, które dzisiaj można oglądać w nowo wybudowanej wieży.

Na szczyt wieży dostajemy się za niewielką opłatą w towarzystwie przewodnika. Większą część drogi na górę pokonuje się windą, ale końcówka to dające w kość strome schody.

Ze szczytu można oglądać Mostar i najbliższą okolicę wraz z licznymi wzniesieniami. Niestety patrzymy przez szyby i nie ma z tej perspektywy możliwości spojrzenia na Stary Most.

Ślady wojny w Mostarze

Wojna domowa w latach 1992-1995 była najkrwawszym konfliktem w Europie od czasu zakończenia II wojny światowej. W wojnie domowej zginęło ponad 110 tysięcy osób. Dziś, niemal trzy dekady po tych wydarzeniach, Bośnia i Hercegowina powoli się odradza, ale pamięć o wojnie jest ciągle żywa.

W Mostarze na każdym kroku znajdziemy pamiątki po działaniach wojennych. Część budynków do dziś nie została odbudowana, również w samym centrum miasta. Na wielu budynkach widoczne są ślady kul. Wystarczy wyjść poza obręb Starego Miasta, gdzie nie ma już tłumów turystów, gwar milknie, a ulice stają się nie tylko puste ale i jakby smutne.

Milczącymi świadkami tej strasznej wojny i piekła, które ona zgotowała są nie tylko ruiny, ale i cmentarze z nagrobkami z wyrytą datą śmierci 1992, 1993 i 1994.

Polecany artykuł: Sarajewo – co zobaczyć w stolicy Bośni i Hercegowiny

Mostar ma swój urok, ale nie jest zbyt duży. Kilka godzin w zupełności wystarczy, aby poznać to, co jest warte uwagi w mieście. Dobrym pomysłem na zagospodarowanie późnego popołudnia jest przejazd do nieodległego Medjugorie.

Gdzie spać w Mostarze? Polecane noclegi

Jeśli zarezerwujesz nocleg za pomocą zamieszczonych we wpisie linków ja otrzymam niewielką prowizję. Dla Ciebie cena noclegu pozostaje taka sama.