Dolina Królów w Luksorze – ciekawostki i zwiedzanie

Dolina Królów w Luksorze to miejsce pochówku faraonów Nowego Państwa, położone w Tebach Zachodnich w Egipcie, na terenie nekropolii tebańskiej, po zachodniej stronie Nilu. Dolina Królów w Luksorze to jedna z najpopularniejszych atrakcji turystycznych w Egipcie i jedno z najważniejszych stanowisk archeologicznych na świecie. Znajdują się tu dziesiątki grobowców bardzo różnej wielkości i zobaczenie ich wszystkich wymagałoby kilku dni. W artykule znajdziesz informacje o kilkunastu z nich, najpiękniejszych i najsłynniejszych, które szczególnie warto zobaczyć. Fakultatywnie polecam także zwiedzenie Doliny Królowych.

Dolina Królów została wybrana jako miejsce pochówku faraonów ze względu na swoje położenie. Jest to wąska dolina, otoczona wysokimi skałami, które chroniły groby przed złodziejami. Położenie doliny w pobliżu świątyń Amona w Luksorze podkreślało religijne znaczenie tego miejsca. Główna część Doliny Królów kryje ponad 60 grobowców, z czego tylko 24 to miejsca królewskich pochówków. Reszta jest nieukończona bądź należała do wysokich dostojników.

Dolina Królów w Luksorze – zwiedzanie i bilety wstępu

W ramach biletu można zobaczyć 3 dowolnie wybrane grobowce, oprócz Grobowca Tutanchamona. Wstęp do tego grobowca jest dodatkowo płatny (500 EGP).

Grobowiec Tutanchamona (KV62)

Pierwszym a jednocześnie najsłynniejszym ze wszystkich jest Grobowiec Tutanchamona. Jego odkrycie w 1922 roku stało się prawdziwą sensacją. Jeszcze nigdy wcześniej ani nigdy później nie odnaleziono tylu skarbów – około 1700 przedmiotów. Odkrywcą grobowca był Brytyjczyk Howard Carter. To on kierował trwającymi blisko 10 lat badaniami grobu i opisywaniem wydobytych z niego dzieł sztuki.

Do wnętrza grobowca Tutanchamona schodzimy schodami. Na ich końcu znajduje się około 10-metrowej długości przedsionek. Na jego końcu Carter i finansujący wykopaliska lord Carnarvon odnaleźli zapieczętowane drzwi. Tuż za nimi znajduje się największa komora grobowca.

Od zachodu przylega do niego niewielkie pomieszczenie, w którym stłoczone były przedmioty pochowane wraz z władcą. Na prawo od wyjścia z przedsionka znajduje się komora grobowa, jedyne dekorowane malowidłami pomieszczenie.

Polecany artykuł: Pogoda w Egipcie – kiedy najlepiej jechać na wakacje

Na wschodniej ścianie po prawej stronie została ukazana procesja pogrzebowa młodego faraona. Ciało ciągnięte jest na płozach przez 9 mężczyzn w białych strojach i opaskach na głowie. Biel była w Egipcie kolorem żałoby. Widzimy towarzyszące mumii dwie płaczki, a postać z narzuconą lamparcią skórą to generał Horemheb. Na ścianie na wprost wejścia został uchwycony następca Tutanchamona – Aj, który przewodniczy ceremoniom pogrzebowym. Podziwiamy tak zwaną ceremonię otwarcia ust. Dalej na lewo widzimy boga Ozyrysa z zieloną twarzą, który jest odejmowany przez zmarłego. Na ścianie po lewej stronie znajduje się wyobrażenie łodzi słonecznej adorowanej przez pawiany.

Całą przestrzeń tej komory wypełniały cztery drewniane pokryte złotem kaplice umieszczone jedna w drugiej. W najmniejszej znajdował się wykonany z różowo-żółtego kamienia sarkofag. W jego wnętrzu ustawiono jedna w drugiej trzy trumny. Ostatnią wykonano ze szczerego złota. Waży około 130 kg. W jej wnętrzu znajdowała się mumia Tutanchamona z twarzą pokrytą słynną złotą maską.

Znalezienie grobu okryło sławą jego odkrywców, jednak wkrótce miały miejsce dziwne rzeczy. Zaczęli umierać ludzie, którzy pracowali w grobowcu. Najsłynniejszą postacią był sam lord Carnarvon, który zmarł niecały rok po odkryciu grobowca. Podobno w chwili śmierci w całym Kairze zgasły światła, a w jego rodowej rezydencji w Anglii zaczął przeraźliwie wyć ulubiony pies lorda. Wszystko to sprawiło, że zaczęły pojawiać się plotki o klątwie faraona. Przypomniano sobie wtedy, że nad wejściem do grobowca znajdowało się zaklęcie: “niechaj śmierć na rączych skrzydłach dosięgnie tego, kto naruszy grób faraona”. Sam Carter dożył jednak 64. roku życia ciesząc się dobrym zdrowiem. Wydaje się więc, że klątwa jest raczej nieszczęśliwym, choć tajemniczym, zbiegiem okoliczności.

Grobowiec Ramzesa VII (KV1)

Grobowiec Ramzesa VII znajduje się tuż przy wejściu do Doliny Królów i zwiedzany był już w starożytności. Do komory grobowej wiedzie prosty korytarz. Jego ściany zdobione są reliefami wyobrażającymi Ramzesa składającego ofiarę bóstwom. Widzimy też słoneczną barkę z okiem boga Re, która przemierza zaświaty.

Warto zwrócić uwagę na graffiti zostawione przez turystów-wandali sprzed tysięcy lat. Strop zdobią wizerunki sępów oraz kartusz z imieniem faraona. Ściany komory grobowej pokryte są wizerunkami bóstw, wśród których najważniejszą rolę odgrywa oczywiście Ozyrys. Strop pokrywa wyobrażenie bogini Nut, której ciało rozpościera się na tle gwiazdozbiorów i konstelacji nieba.

Sam sarkofag Ramzesa jest nietypowy. Został on wykuty bezpośrednio w podłodze. Nad nim spoczywa masywne wieko. Mumii faraona nigdy nie odnaleziono.

Grobowiec Ramzesa IV (KV2)

Nieopodal, nieco bliżej drogi wiodącej w głąb doliny, znajduje się Grobowiec Ramzesa IV. Podobnie jak poprzedni znany był zwiedzającymi już w starożytności. W V wieku używany był przez Koptów jako kościół lub kaplica, o czym świadczą graffiti przedstawiające świętych z aureolami.

W Muzeum Egipskim w Turynie przechowywany jest starożytny papirus, na którym narysowano projekt grobowca. Dzięki niemu wiadomo, że miał być znacznie większy od tego, co można dziś podziwiać.

Po pokonaniu schodów wchodzimy do długiego korytarza. Na jego ścianach wyryto wizerunki bogów oraz teksty modlitw. Strop ozdobiony jest skrzydlatymi skarabeuszami i sępami. W dalszej części na ścianach widzimy demony podziemi. Na ostatnim odcinku strop dekorowany jest gwiaździstym niebem.

Komora grobowa ma kształt prostokąta, pośrodku którego stoi sarkofag z czerwonego granitu. Wyryto na nim teksty modlitw i zaklęć oraz postaci bogiń Izydy i Neftydy, które otaczały mumie swoją opieką. Na sklepieniu ukazano dwukrotnie boginię Nut oraz znaki zodiaku i konstelacje gwiazd.

Grobowiec Ramzesa IX (KV6)

W głębi Doliny Królów w pobliżu grobowca Tutanchamona, nieco powyżej dna doliny znajduje się wejście do Grobowca Ramzesa IX. Faraon ten rządził kiedy okres Nowego Państwa miał się ku końcowi, a Egipt chylił się ku upadkowi.

Do wnętrza prowadzą schody. Tuż za wejściem rozpoczyna się długi korytarz. Na samym początku po obydwu stronach wykuto po dwie niewielkie kaplice. Ściany kolejnych fragmentów korytarza zdobione są tradycyjnymi motywami – wizerunkami faraona składającego ofiary bogom, barkami słonecznymi i tekstami modlitw. To co odróżnia te dekoracje to fakt, że nie są one reliefami a malowidłami.

Za niewielką salą z czterema kolumnami znajduje się jeszcze mniejsza komora grobowa. W jej podłodze widzimy wykute miejsce na sarkofag, a nad naszymi głowami znajdują się przedstawienia inspirowane tak zwaną “księgą nocy”. Na ciemnogranatowym tle przedstawiono dwie boginie nocy zwrócone do siebie plecami. Obok nich ukazano znacznie mniejsze fantastyczne stworzenia, niebiańskie barki i gwiazdy.

Grobowiec Merenptaha (KV8)

Po przeciwnej stronie doliny dostrzec możemy wejście do Grobowca Merenptaha, czternastego syna Ramzesa II. Został faraonem dopiero po ukończeniu 50. roku życia gdy zmarli wszyscy jego starsi bracia.

To jeden z dłuższych grobowców. Mierzy on około 80 metrów długości. Choć znany był już w starożytności to został w całości odkopany dopiero w 1903 roku przez Howarda Cartera. Sam korytarz mierzy około 50 metrów i znajdują się w nim dwie klatki schodowe. Ściany bogato udekorowano pomalowanymi reliefami. Widzimy Merenptaha w otoczeniu bóstw, m.in. Thota, Anubisa i Ozyrysa. Na ścianie po prawej wyryto litanię do boga Re.

Mniej więcej w połowie długości korytarz nieco się rozszerza. Z prawej strony znajduje się wejście do sali poświęconej pamięci Ramzesa II.

Podążając korytarzem miniemy tak zwaną fałszywą komorę grobową. W zamierzeniu budowniczych miała zmylić rabusiów, ale nie spełniła swojej funkcji. Na podłodze leży wieko sarkofagu Merenptaha.

Po 5 metrach docieramy do właściwej komory grobowej. W czterech narożnikach znajdują się niewielkie aneksy. W samym środku sali otoczony dziewięcioma kolumnami stoi sarkofag faraona. W jego wnętrzu wyrzeźbiono wizerunek bogini Nut. Na stropie komory wyobrażono bogów podróżujących po nocnym niebie. Ściany ozdobiono historią przemiany skarabeusza Chepri, uosobienia porannego słońca w Re. Wyżej znajduje się bóg Chnum o głowie barana prowadzący łódź z mumią faraona.

Grobowiec Ramzesa VI (KV9)

Tuż nad miejscem pochówku Tutanchamona znajduje się Grobowiec Ramzesa VI. Gruz powstały podczas jego budowy zrzucano na wejście do grobowca Tutanchamona, co prawdopodobnie uratowało go przed obrabowaniem.

Na ścianach długiego korytarza wiodącego do komory grobowej wymalowano obrazkową wersję Księgi Jaskiń i Księgi Bram, traktatów teologicznych dotyczących tego co się dzieje nocą ze słońcem. Możemy również oglądać stworzenie nieba, ziemi, słońca, światła i życia.

W komorze grobowej pośrodku stoi zniszczony sarkofag. Na sklepieniu wymalowano dekorację z Księgi Dnia i Księgi Nocy. Przez środek przebiega podwójne wyobrażenie bogini Nut oraz procesów, w których podczas nocy następowała regeneracja słonecznego dysku.

Grobowiec Setiego I (KV17)

Odnogą doliny biegnącą w południowo-wschodnim kierunku po około 50 metrach dojdziemy do najpiękniejszego grobowca całej Doliny Królów – Grobowca Setiego I. To najdłuższy, najgłębszy i najlepiej wykończony grobowiec – liczy ponad 120 metrów. Dekoracje pokrywają każdy centymetr ścian i stropów.

Struktura grobu składa się z części górnej i dolnej. Schody prowadzą do pierwszego korytarza, a kolejne schody i korytarz wiodą do rytualnego szybu. Na ścianach mijanych korytarzy podziwiać można sceny z litanii do Re. Ukazanych zostało między innymi 37 wcieleń boga słońca. W drugim korytarzu została przedstawiona każda godzina podróży Re przez świat podziemi.

Za szybem znajduje się niewielka sala, której strop jest wsparty na czterech kolumnach. Na jednej ze ścian ukazany został Horus przedstawiający Setiego Ozyrysowi. Następnie schodzimy stopniami do kolejnego korytarza. Jego ściany zdobią sceny z ceremonii otwarcia ust.

Kilkanaście metrów dalej znajduje się komora grobowa wyraźnie podzielona na dwie części: salę z sześcioma kolumnami i właściwą komnatę grobową. Ściany ozdobione są reliefami, których głównym bohaterem jest Ozyrys. Stropy komory zdobią konstelacje gwiazd. W podłodze znajduje się wgłębienie na sarkofag. Sam sarkofag można zobaczyć w Muzeum Soane w Londynie.

Grobowiec Ramzesa III (KV11)

Na południowy wschód od grobowca Tutanchamona znajduje się Grobowiec Ramzesa III. Ma 125 metrów długości, a jego cechą charakterystyczną jest duża ilość aneksów po obu stronach korytarza.

Tuż przy samym wejściu podziwiać można pilastry, czyli niepełne kolumny, zwieńczone głowami krów. Ściany pierwszego odcinka korytarza zdobione są tradycyjnymi przedstawieniami z litanii do boga Re. Bardzo ciekawe przedstawienia znajdują się w pierwszej parze aneksów. Ukazano tu sceny rodzajowe. W komorze po prawej stronie przedstawiono piekarzy, kucharzy, rzeźników, wytwórców piwa i garbarzy. Komora po lewej stronie skrywa wizerunki łodzi płynących wodami Nilu.

Kilka metrów dalej po bokach korytarza znów pojawiają się bogato zdobione aneksy, cztery po każdej stronie. W drugim pomieszczeniu po prawej ukazano przedmioty jakie znajdowały się w skarbcu: meble, naczynia, cenne skóry i kosze. W trzecim po prawej stronie widzimy Ramzesa, który z pokładu łodzi kontroluje prace na polach uprawnych. Natomiast w ostatnim pomieszczeniu po lewej znajduje się słynne przedstawienie ślepych harfistek. Śpiewają one pieśń, której słowa znajdują się na ścianie wejściowej.

Nagle korytarz skręca ostro w prawo. Podczas budowy robotnicy przypadkowo przebili się do sąsiedniego grobowca, dlatego zaczęto kopać nieco bardziej z prawej strony. Stąd korytarz biegnie już prosto do komory grobowej. Po drodze mijamy jeszcze niewielką salę z czterema kolumnami, obok której znajduje się aneks. Sarkofag Ramzesa III został w XIX wieku przetransportowany do Francji i zdobi dziś galerię Luwru.

Grobowiec Horemheba (KV57)

Po przeciwnej stronie doliny znajduje się Grobowiec Horemheba. Był on skrybą i generałem wojsk trzech faraonów: Echnatona, Tutanchamona i Aja. Po śmierci tego ostatniego sam został władcą Egiptu. Wsławił się bezwzględnym likwidowaniem zwolenników kultury Atona.

Do komory grobowej dochodzi się długim korytarzem pozbawionym dekoracji. Mniej więcej w połowie drogi znajduje się pomieszczenie ze studnią, na którego ścianach ukazano korowód bóstw: Hathor, Izydy, Ozyrysa, Horusa i Anubisa. Kolorowe polichromie pokrywają również hieroglify z modlitwami.

W komorze grobowej znajduje się sześć filarów, a pośrodku stoi wielki sarkofag z czerwonego granitu. Grobowiec nigdy nie został ukończony, o czym świadczą malowidła. W niektórych miejscach widoczny jest dopiero szkic wykonany końcem patyka.

Grobowiec Amenhotepa II (KV35)

Grobowiec Amenhotepa II znajduje się w niewielkiej dolince, odnodze głównej doliny nekropoli. Odkryto go w 1898 roku. Do komory grobowej wiedzie ponad 90 stopni. Jego poszczególne komory i grobowce nie znajdują się na jednej osi, a układają się w kształcie litery L.

Około 20 metrów od wejścia znajduje się pierwsza komora, której dekoracje nie zostały ukończone. Na prawo widać pozbawiony dekoracji aneks, a na wprost znajduje się wejście do przedsionka z dwoma kolumnami. Tu grobowiec skręca 90° w lewo, a krótkim korytarzem docieramy do komory grobowej.

Komora grobowa jest podzielona na dwie części. W pierwszej, znacznie większej, z sześcioma bogato dekorowanymi filarami, widzimy Amenhotepa obejmowanego przez bogów. Ozyrys, Anubis i Hathor przekazują mu krzyż egipski ankh, symbol nowego życia. Strop zdobi wyobrażenie nocnego nieba. Ściany pokryte są tekstami zapewniającymi powodzenie w wędrówce po zaświatach. W drugiej części stoi kwarcytowy sarkofag, w którym odnaleziono mumię faraona. Była w doskonałym stanie. Na szyi miała zawieszony wieniec z delikatnych kwiatów.

Wielką sensacją było to, co znajdowało się w aneksie po prawej stronie komory. Archeolodzy odkryli mumie wielu faraonów, które przeniesiono z ich oryginalnych grobowców. Doczesne szczątki dziewięciu władców m.in. Totmesa IV, Merenptaha, Setiego II oraz Ramzesów: IV, V i VI zobaczyć można w Muzeum Egipskim w Kairze.

Świątynia Hatszepsut w Deir el-Bahari

W niewielkiej odległości od grobowców faraonów znajduje się Świątynia Hatszepsut. Królowa Hatszepsut była córką faraona Totmesa I, żoną swojego przyrodniego brata Totmesa II. Gdy Totmes zmarł, faraonem został jego syn z innego małżeństwa, jednak ze względu na młody wiek współregentką została Hatszepsut. Po kilku latach ambitna królowa ogłosiła siebie faraonem. Od tej pory ukazywana była na rzeźbach i płaskorzeźbach w męskim stroju.

Była doskonałą władczynią. Kraj pod jej rządami rozkwitł gospodarczo. W dziewiątym roku panowania zorganizowała wielką wyprawę do krainy Punt. Ekspedycja składała się z pięciu statków, a na każdym z nich było około 210 członków załogi. Wyprawa zakończyła się sukcesem. Na dwór trafiły cenne towary: drewno, kość słoniowa, tkaniny i przyprawy. Jednak największym dziełem życia jest jej świątynia grobowa, jakby przyklejona do otaczających ją stromych klifów i wzgórz.

Świątynia została zaprojektowana przez Senenmuta, królewskiego architekta i nazywana jest “Świątynią Milionów Lat”. Aż do połowy XX wieku w znacznej części była zasypana przez skały i piasek. Regularne prace nad odkopaniem i renowacją prowadzone były od 1961 roku przez polskich archeologów z Uniwersytetu Warszawskiego. Przez wiele lat pracom przewodniczył najwybitniejszy polski archeolog Kazimierz Michałowski. Dzięki ich wysiłkom świątynia prezentuje się dziś znów imponująco.

Składa się z trzech tarasów połączonych pochyłymi rampami. Do pierwszej z nich od samego Nilu wiodła prawdopodobnie aleja ze Sfinksami. Nim wejdziemy na pierwszy taras warto przejść się wzdłuż kolumnady znajdującej się na poziomie gruntu. Na lewo od rampy na poszczególnych kolumnach ukazano historię transportu potężnych obelisków Hatszepsut z Asuanu do Karnaku. Na prawo widać sceny z życia na wsi. Wszelkie przedstawienia królowej zostały zniszczone na polecenie Totmesa III. Wykopaliska w tym miejscu pozwoliły stwierdzić, że przed kolumnadą rosły pierwotnie drzewa balsamowe.

Wchodząc po rampie docieramy do rozległego dziedzińca znajdującego się na pierwszym tarasie. Na wprost znajduje się kolejna rampa prowadząca na wyższy taras, natomiast po obydwu jej stronach ciągnie się kolumnada. Po lewej stronie rozciąga się słynna kolumnada Punt, na której szczegółowo ukazano wielką wyprawę sług Hatszepsut do dalekiej krainy. Dowiadujemy się, że podczas snu królowa otrzymała od Amona polecenie założenia świątyni w krainie Punt. Statki wyruszyły z portu nad Morzem Czerwonym, a na ich powitanie wyszedł król Punt z małżonką. W zamian za podarki podróżnicy zabrali heban, kość słoniową, cynamon, skóry lampartów i żywe drzewa balsamowe.

Za kolumnadą znajduje się kaplica bogini Hathor. Kapitele kolumn mają tu kształt głowy bogini. Pierwsza sala zawiera między innymi płaskorzeźby wyobrażające Hathor karmiącą Hatszepsut. W kolejnej sali podziwiać można reliefy ze świątecznymi procesjami. Reliefy zachowały swoje kolory sprzed tysięcy lat. W znajdującym się na samym końcu sanktuarium zobaczyć można jeden z nielicznych zachowanych wizerunków Hatszepsut. Składa ona ofiary Hathor, która tym razem ukazana została pod postacią krowy. Po prawej stronie rampy znajduje się tak zwana “kolumnada narodzin”. Umieszczone na niej reliefy miały dowodzić boskiego pochodzenia władczyni.

Na najwyższy taras prowadzi rampa zakończona głowami sępów. Ta część świątyni poddana była największym renowacjom, była bowiem zniszczona przez lawiny kamieni. Tu również znajduje się kolumnada. Przed poszczególnymi kolumnami stały niegdyś posągi Ozyrysa, ale zachowało się ich tylko kilka. Za nimi jest rozległy dziedziniec otoczony kolumnami. Na osi rampy znajduje się natomiast wyciosana w skale świątynia Amona.

Ramesseum

Inną świątynią znajdującą się w pobliżu jest tak zwane Ramesseum, świątynia grobowa Ramzesa II. W porównaniu z budowlą Hatszepsut ma ona tradycyjną formę. W momencie ukończenia budowla była potężna, jednak bliskość Nilu i regularne podtapianie zadecydowały o jej zniszczeniu. Nie zachował się pierwszy pylon, a teren pierwszego dziedzińca jest ledwo rozpoznawalny.

Zwiedzanie rozpoczyna się od drugiego dziedzińca, gdzie na ziemi leży roztrzaskany posąg Ramzesa II. Miał on niegdyś wysokość 18 metrów i ważył 1000 ton. Stał na pierwszym dziedzińcu, jednak trzęsienie ziemi sprawiło, że jego fragmenty spadły również na drugi. Na jego ramieniu widnieje kartusz z napisem “władca władców”.

Dawniej dziedziniec otoczony był kolumnadą z posągami Ozyrysa przed każdą kolumną. Dziś stoi ich już tylko kilka. Dwa mniejsze posągi Ramzesa, dziś też przewrócone, stały przy wejściu do sali hypostylowej. Pierwotnie stało tu 49 kolumn, ale zachowało się tylko 29 sztuk.

Na ścianie po lewej stronie podziwiać można relief przedstawiający szturm egipskich żołnierzy na hetyckie miasto Dapur. Dalej znajdują się dwie mniejsze sale hypostylowe. W pierwszej z nich zachował się strop, na którym ukazany został kalendarz astronomiczny. Całą świątynię otaczały zbudowane z cegły magazyny i warsztaty rzemieślników oraz artystów. To, że zajmowały 2/3 całej powierzchni kompleksu świadczy o tym, jak wielkiego zaplecza potrzebowała świątynia.

Bilet wstępu do Ramesseum kosztuje 180 EGP (ok. 23 zł).

Kolosy Memnona

Około kilometra na południe od Ramesseum stała przed wiekami potężna świątynia grobowa Amenhotepa III. Późniejsi faraonowie wykorzystywali ją jako źródło budulca dla własnych świątyń. Jedynym śladem jej istnienia są dwa gigantyczne posągi Amenhotepa nazywane Kolosami Memnona. To dwie identycznej wielkości rzeźby bardzo już zniszczone przez czas.

Przechodzące przez szczeliny podmuchy wiatru sprawiały, iż przechodniom wydawało się, że słyszą śpiew posągów, co miało miejsce szczególnie o świcie. Rzymski cesarz Septymiusz Sewer rozkazał naprawić posągi, ale od tego czasu nigdy już nie usłyszano ich śpiewu.

Dolina Królowych

Około kilometra na północny zachód od świątyni grobowej Ramzesa III znajduje się Dolina Królowych. Zostały w niej pochowane żony faraonów, ale nie tylko. Znajdują się tu również groby dzieci faraonów, które nigdy nie miały szansy na odziedziczenie tronu.

Najsłynniejszym grobowcem jest ten należący do Nefertari, małżonki Ramzesa II. Do wnętrza schodzi się schodami mijając po drodze drzwi z wypisanymi ponad nimi imionami i tytułami Nefertari. Za drzwiami znajdują się sale i korytarze pokryte bajecznie kolorowymi malowidłami. Widzimy na nich królową podczas składania ofiar i w towarzystwie bogów. W wielu miejscach wypisane są również teksty modlitw. Są tu także przedstawienia mniej formalne, jak przykładowo to, na którym została ukazana podczas gry w senet, przypominającej nasze warcaby.

Aby wejść do grobowca Nefertari należy zakupić oddzielny bilet w cenie 2.000 EGP, czyli około 260 zł (nie ma biletów ulgowych). Wewnątrz grobowca można przebywać maksymalnie 10 minut.

Drugim grobem, który warto zwiedzić jest grobowiec królowej Titi. Został on zbudowany na planie krzyża, którego ramiona tworzą korytarz oraz trzy aneksy odchodzące od komory grobowej. Ściany korytarza przedstawiają królową modlącą się i składającą ofiary bóstwom. Na końcu korytarza znajduje się kwadratowa komora grobowa. Ściany pokrywają malowidła wyobrażające bóstwa oraz barki nocy i dnia ukazane na imitującym złoto żółtym tle. Z salą tą sąsiadują trzy aneksy, w których umieszczone były sprzęty i dobra pogrzebowe. Ich ściany pokrywają malowidła wyobrażające Titi przed różnymi bóstwami.

Grobowce dostojników egipskich

Niecały kilometr na południe od świątyni Hatszepsut znajduje się obszar, gdzie swoje grobowce budowali wysocy dostojnicy na dworze faraona. Nierzadko byli to ludzie o ogromnej władzy. Swoje miejsce spoczynku chcieli mieć w pobliżu świątyń grobowych władców, którym wiernie za życia służyli. Ich dekoracje najczęściej ukazują sceny z życia codziennego, dzięki czemu możemy poznać obyczaje z czasów Nowego Państwa.

Najwspanialszym grobowcem w tej okolicy jest grobowiec Ramosego, wezyra i burmistrza Teb za panowania Amenhotepa II i Amenhotepa IV (Echnatona). Do wejścia prowadzą schody i dziedziniec, z którego wchodzi się do wnętrza grobu. Pierwszą salę wypełniają ściśle 32 kolumny, jest to więc podziemna sala hypostylowa.

Nieopodal znajduje się grobowiec Userhata, królewskiego pisarza i nauczyciela żyjącego za panowania Amenhotepa II. Składa się z dwóch pomieszczeń. W pierwszym ukazano na ścianach sceny winobrania, żniw, składania darów i pieczenia chleba. Na prawo od wejścia u dołu ściany możemy nawet zobaczyć fryzjera strzegącego pod drzewem swoich klientów.

Dolina Królów w Luksorze – wycieczki zorganizowane

Jeśli chcesz wygodnie zwiedzić Dolinę Królów i okolice możesz skorzystać z lokalnych wycieczek z wyjazdem z Kairu, Hurghady i Sharm El Sheikh.