Co zobaczyć w Gizie i okolicy – atrakcje na zachodnim brzegu Nilu

Zwiedzając najpiękniejsze pałace czy mieniące się marmurami meczety w Kairze czujemy przyciąganie innego miejsca które, znajduje się po drugiej stronie Nilu. Tam na płaskowyżu w Gizie znajdują się najbardziej tajemnicze budowle starożytności – majestatyczne piramidy. Mimo skarbów całego Egiptu to one są właściwym celem każdej wyprawy. Bez ich zobaczenia nie można powiedzieć, że było się w kraju faraonów. Sprawdźmy co zobaczyć w Gizie.

Do Gizy można dostać się autokarem, taksówkami, bądź autobusami komunikacji miejskiej. Warto zarezerwować sobie na zwiedzanie co najmniej jeden dzień, bowiem w okolicznych miejscowościach znajdują się również inne piramidy. Nie wszyscy wiedzą, że między Nilem a oazą Fajum wybudowano ich łącznie 97. Żadna jednak nie jest tak wielka jak Cheopsa. Większość z nich jest znacznie gorzej zachowana. Na ich podstawie można jednak odtworzyć jak eksperymentowano i zdobywano wiedzę potrzebną do budowy idealnej piramidy.

Z tego artykułu dowiesz się co zobaczyć w Gizie i najbliższej okolicy.

Kiedy powstały egipskie piramidy

Pierwsze piramidy powstały 3700 lat przed narodzeniem Chrystusa jako groby faraonów. Wcześniej miejscem pochówków władców Egiptu były tak zwane mastaby. Ten rodzaj grobowca składał się z murowanej części nadziemnej oraz podziemnej komory grobowej. Czasem przybierały one wielkie rozmiary, jednak po kilkuset latach faraonowie chcieli być chowani w monumentalnych grobowcach. I właśnie wtedy powstała pierwsza piramida.

Wzniósł ją dla faraona Dżesera jego nadworny architekt Imhotep. Piramida Dżesera stoi w Sakkarze i zbudowana jest z sześciu mastab ułożonych jedna na drugiej. Położona najniżej jest największa, a najwyżej – najmniejsza. Powstała w ten sposób tak zwana piramida schodkowa licząca 60 metrów wysokości.

Polecany artykuł: Co zobaczyć w Kairze – najciekawsze atrakcje w stolicy Egiptu

Kolejni faraonowie IV dynastii poświęcili się udoskonalaniu nowej formy swoich grobowców. Powstałe wtedy piramidy są dowodem, że nie od razu udało się osiągnąć idealną formę. Prawdziwym eksperymentatorem był faraon Snofru, ojciec Cheopsa, który wybudował aż 3 piramidy – jedną w Meidum i dwie w Dahszur. Trzecia w kolejności była na tyle stabilna, że właśnie w niej pochowany został Snofru. I ta piramida stała się wzorem dla następnych.

Piramidy w Gizie

W Gizie stoją trzy najsłynniejsze piramidy. Wbudowali je faraonowie IV dynastii. Podjeżdżając widzimy po kolei grobowce Cheopsa, Chefrena i Mykerinosa. Już z pewnej odległości robią niesamowite wrażenie, natomiast stojąc u ich stóp ich potęga wręcz przytłacza.

W 450 roku przed naszą erą podziwiał je grecki historyk Herodot i już wtedy uważał je za prastare. 2500 lat później Napoleon Bonaparte powiedzieć miał swoim żołnierzom: “ze szczytów tych budowli patrzy na was 40 stuleci”.

Bilet wstępu upoważnia do poruszania się pomiędzy budowlami. Wstęp do poszczególnych piramid i obejrzenie z bliska Wielkiego Sfinksa jest dodatkowo płatne.

Piramida Cheopsa (Wielka Piramida / Piramida Chufu)

Największą i najstarszą w Gizie jest oczywiście Piramida Cheopsa, który panował w latach 2589-2566 przed naszą erą. Piramida zbudowana jest z 2,5 miliona kamiennych bloków dopasowanych do siebie co do milimetra. Największe kamienie ważą nawet 15 ton, a sprowadzano je Nilem z położonych setki kilometrów stąd kamieniołomów. Każdy z boków piramidy mierzy 230 metrów. Pierwotna wysokość piramidy wynosiła 140 metrów.

Dzisiaj widzimy wszystkie kamienie jednak tuż po wybudowaniu grobowiec posiadał gładką wapienną okładzinę, która lśniła w słońcu z wielkiej nawet odległości. Niestety zakazane jest wspinanie się na szczyt piramidy ponieważ jest to po prostu zbyt niebezpieczne.

Do wnętrza wchodzi się korytarzem wykutym w 820 roku przez kalifa Al-Mamuna, który chciał dotrzeć do skarbów, jakie miały się wewnątrz znajdować. W bardzo niewygodnej skulonej pozycji docieramy do rozgałęzienia dwóch korytarzy. Korytarz biegnący w dół prowadzi do najniżej położonego, ale niedokończonego pomieszczenia. Natomiast ten biegnący w górę prowadzi do najważniejszych pomieszczeń. Ma wysokość 1,5 metra i wiąże się z nim legenda podawana przez średniowiecznych kronikarzy arabskich. Według przekazu nieproszeni goście wspinając się chodnikiem natrafiali na przerażającą rzeźbę otoczoną wężami, które rzucały się na nieszczęśnika.

My natomiast po 36 metrach docieramy do kolejnego rozwidlenia. Poziomy korytarz biegnie do tak zwanej Komory Królowej, niewielkiego pomieszczenia, w którym spoczywała jedna z małżonek faraona. Natomiast korytarz, który biegnie dalej przechodzi w Wielką Galerię.

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu strach budziły gnieżdżące się tu ogromne nietoperze. Dziś już ich nie ma, a największą niedogodnością jest panująca tu duchota. Wielka Galeria ma długość ponad 46 metrów, wysokość 8,5 metra, a powstała w ten sposób, że kolejne warstwy kamiennych bloków układane były nieco bliżej siebie, aż w końcu spotkały się w jednym punkcie. Idąc dalej wspinamy się drewnianymi schodami biegnącymi pod sporym kątem.

Bezpośrednio z Wielkiej Galerii wchodzimy do Komory Króla. Zbudowana jest ona z potężnych monolitów, które ułożone są tak ściśle, że pomiędzy bloki nie można wcisnąć nawet żyletki. Jedynym obiektem jaki się tu znajduje jest granitowy sarkofag Cheopsa. Uderza natomiast brak jakichkolwiek dekoracji i napisów, których pełne są inne grobowce faraonów.

Bezpośrednio nad komorą znajdują się niewidoczne dla oglądających komory odciążające, które chronią miejsce pochówku faraona. Na północnej i południowej ścianie znajdują się niewielkie otwory. Są to zakończenia szybów wentylacyjnych, które wskazują jednocześnie na dwie jasne gwiazdy na niebie – Oriona i Alfa Draconis. To dowód na to jak wielką rolę przykładali budowniczowie do astrologii.

Pobyt we wnętrzu Wielkiej Piramidy zapewnia wrażenia na całe życie. Po wyjściu warto zwrócić uwagę na obiekty, które znajdują się w jej pobliżu. Od wschodu rysują się kształty trzech piramid – tak zwanych piramid królowych. W porównaniu z wielką sąsiadką wydają się małymi zabawkami.

Wokół Wielkiej Piramidy wybudowano również liczne mastaby, w których pochowano królewskich dostojników. Z zaskoczeniem dostrzeżemy, że w jednym z głazów z jakich zbudowana jest mastaba Neferherenptaha znajdują się skamieniałe kości dinozaura.

Z pewnością warto natomiast wstąpić do znajdującego się przy południowej ścianie piramidy Muzeum Łodzi. Klimatyzowany pawilon mieści wielki skarb – mierzącą 43 metry łódź. Zbudowana jest z 1200 drewnianych kawałków, do których połączenia nie użyto ani jednego gwoździa. Nie wiadomo do końca do czego ją wykorzystywano. Jedna z teorii głosi, że przewieziono nią ciało Cheopsa z miejsca, w którym poddawane było mumifikacji.

Piramida Chefrena

Położona na południowy zachód od poprzedniej Piramida Chefrena sprawia wrażenie najwyższej, przez to, że jej podstawa jest położona nieco wyżej od podstawy grobowca Cheopsa. Tym co ją wyróżnia jest zachowany w okolicach szczytu fragment oryginalnej wapiennej okładziny. Dzięki niemu możemy wyobrazić sobie jak wyglądały piramidy tuż po ukończeniu.

Wejścia do tego grobowca strzec miał potwór, który zabijał rabusiów ognistym spojrzeniem. Wewnątrz znajdują się dwa pomieszczenia, w tym jedno nieukończone. Na jednej ze ścian widzimy wypisane czarną farbą nazwisko Belzoniego. Był to XIX-wieczny egiptolog-amator, który odnalazł wejście do wnętrza piramidy.

Na zewnątrz warto zwrócić uwagę na kompleks grobowy. Składa się z dwóch głównych świątyń. Do świątyni grobowej wchodzimy przez pozostałości kolumnowej sali, za którą znajduje się prostokątny dziedziniec. Najważniejszą częścią jest sanktuarium, w którym składano ofiary ku czci faraona.

Pozostałości rampy prowadzą nas kilkaset metrów dalej do tak zwanej dolnej świątyni, chyba najlepiej zachowanej budowli tego typu z okresu Starego Państwa. Frontem skierowana jest na wschód ku Nilowi, który dawniej przepływał blisko świątyni.

Ceremonia pogrzebowa faraona zaczynała się gdy Nilem przypływał statek z mumią władcy. Następnie przenoszono ją do dolnej świątyni, gdzie odbywała się ceremonia otwarcia ust, podczas której dusza zmarłego łączyła się z zabalsamowanym ciałem. Potem wyruszała procesja zmierzająca rampą do świątyni grobowej. Tam odmawiano kolejne modlitwy, składano ofiary a następnie umieszczano ciało faraona.

Wielki Sfinks

Z faraonem Chefrenem związana jest jeszcze jedna budowla – momentalna rzeźba Wielkiego Sfinksa, stojąca nieopodal dolnej świątyni. Od samego początku wywoływała ona strach w podróżnych. Starożytni Grecy nadali jej imię Sfinksa, potwora, który zadawał przechodniom zagadkę. Tych, którzy nie potrafili odpowiedzieć, czekała rychła śmierć.

Arabowie po zdobyciu Egiptu również czuli do niego respekt. Nazwali go Abu Al-Hol (budzący grozę). Przez wieki Wielki Sfinks zagrzebany był w piasku, z którego wystawała jedynie głowa. Stała się ona łatwym celem dla trenujących celność wojsk mameluckich i napoleońskich. Po odkopaniu całości archeologom ukazała się wielka granitowa tablica ustawiona tu przez faraona Totmesa IV. Opisano na niej ciekawą historię. Otóż zanim Totmes został faraonem miał sen, w którym Sfinks powiedział mu, że jeśli go odkopie, zostanie władcą Egiptu. Tak też się stało.

Figura wykuta została w wapiennej skale. Uderzająca jest jej nieproporcjonalnie mała głowa w stosunku do reszty ciała. Twarz nosi podobno rysy samego Chefrena. Mimo wielu badań archeologicznych dostojny Sfinks pozostaje niezwykle tajemniczą rzeźbą.

Aby obejrzeć Wielkiego Sfinksa z bliska należy kupić oddzielny bilet w cenie 100 EGP (ok. 13 zł).

Piramida Mykerinosa

Najmniejszą z trzech Wielkich Piramid jest Piramida Mykerinosa, syna Chefrena, stojąca na południowym skraju płaskowyżu. Kolejni faraonowie nie byli już w stanie dorównać Cheopsowi i musieli zadowalać się znacznie mniejszymi grobowcami.

W XII wieku jeden z sułtanów uczynił z piramidy kamieniołom, dlatego tak niewiele licówki zostało na jej ścianach. Wnętrze kryje dwie komory. W dolnej znajdował się niegdyś bazaltowy sarkofag. Brytyjczycy wydobyli go z piramidy i próbowali wywieźć do Londynu. Niestety zatonął podczas transportu.

Giza nie jest jedynym miejscem. gdzie budowano piramidy. Już kilka kilometrów na południe w okolicach wioski Abusir znajduje się nekropolia władców V dynastii. Wybudowane tu piramidy są niewielkie w stosunku do tych z Gizy. Wiele z nich jest nieukończonych, ale jest ich za to więcej.

Zbudowali tu swe grobowce faraonowie: Neferefre, Neferirkare I, Niuserre, Ptahszepses i Sahure. Przy tym ostatnim znajdują się nieźle zachowane świątynie grobowe, w których podziwiać można płaskorzeźby z faraonem gromiącym swoich wrogów.

Co zobaczyć w Gizie i najbliższej okolicy poza najsłynniejszymi piramidami i Wielkim Sfinksem?

Piramida Dżesera

Zmierzając dalej na południe docieramy do najstarszej nekropolii starożytnego Egiptu – Sakkary. Tu grzebano pierwszych faraonów. Największe wrażenie robi piramida i kompleks grobowy faraona Dżesera, schodkowa piramida zbudowana przez wezyra Imhotepa. Zapoczątkowała ona budowę tego typu grobowców w Egipcie. Pierwotnie liczyła 62 metry wysokości, a podstawa miała wymiary 121 x 109 metrów. Niestety wejścia do serca grobowca strzeże masywna granitowa płyta.

Wokół piramidy wybudowane zostały liczne świątynie i domy ofiarne. Interesujący jest wielki dziedziniec południowy, na którym archeolodzy pieczołowicie zrekonstruowali fragment muru ozdobionego fryzem z kobrami.

Niedaleko znajduje się szyb prowadzący do podziemnego grobu południowego Dżesera. Jego wnętrze zdobione jest fajansowymi płytkami w niebieskim kolorze oraz fryzem z wyobrażeniem faraona. Przy zachodniej ścianie piramidy znajduje się tak zwany dom południowy. Warto tu zajrzeć by zobaczyć choćby starożytne graffiti na ścianach.

Piramida Unisa

Na południe od kompleksu grobowego Dżesera znajdują się pozostałości Piramidy Unisa. Choć przypomina ona wielką stertę gruzu jej wnętrze kryje coś zupełnie wyjątkowego. Wąskim korytarzem docieramy do komory grobowej w całości wyłożonej alabastrowymi płytami. Ściany pokryte są hieroglifami, które zawierają tak zwane teksty piramid. Są to wskazówki dla zmarłego faraona jak postępować w świecie umarłych. Dwuspadowe sklepienie zdobione jest gwiazdami, a na podłodze ustawiony jest bazaltowy sarkofag.

Po wschodniej stronie piramidy znajduje się świątynia grobowa Unisa. Składa się z westybulu, otwartego dziedzińca z kolumnami o kapitelach palmowych, poprzecznie przebiegającego korytarza i właściwej świątyni. Ta ostatnia składa się z pomieszczenia z niszami, przedsionka, sali kultu pośmiertnego i magazynów.

Zadaszona rampa o długości 720 metrów łącząca świątynie grobową i dolną jest ozdobiona scenami składania danin z egzotycznych zwierząt oraz scenami z życia rzemieślników.

Wróćmy teraz na północ, gdzie znajdują się jeszcze dwie piramidy: Userkafa i Tetiego.

Mastaba Meruruki

W tej części Sakkary warto zobaczyć również kilka mastab. Jedna z największych to Mastaba Mereruki, wezyra faraona Tetiego. Pod ziemią znajdują się aż 32 pomieszczenia. Wiele z nich jest przepięknie dekorowanych.

Co ciekawe Mereruki został ukazany podczas czynności życia codziennego – przy grze planszowej czy podczas polowania na bagnach. Zdumiewa realizm z jakim ukazano ptaki, hipopotamy, a nawet świerszcze. Kolejne pomieszczenia zdobione są między innymi scenami z warsztatów rzemieślników oraz tancerkami. Wędrując przez kolejne sale możemy przenieść się w przeszłość o blisko 50 wieków.

Bilet wstępu do Mastaby Meruruki kosztuje 80 EGP (ok. 11 zł).

Mastaba Ptahhotepa i Achtihotepa

Kolejną mastabą jest podwójna Mastaba Ptahhotepa i Achtihotepa. Pierwszy z nich był wysokim kapłanem, a drugi jego synem, wezyrem i sędzią. Jej wyjątkowość przejawia się w tym, że płaskorzeźby na ścianach pomieszczeń są w różnym stopniu ukończenia. Dzięki temu możemy prześledzić jak wyglądał proces dekorowania grobowców.

Pierwszy szkic nanoszony był czerwoną kredką, której ślady po tysiącach lat wciąż widać w niektórych miejscach. Następnie dłutem opracowywano zarys postaci, który następnie szczegółowo dopracowywano. Podobnie jak w poprzednim grobowcu wiele tu płaskorzeźb obrazujących polowania, dzikie zwierzęta, a także bawiące się dzieci.

Mastaba Ti

Bogate źródło wiedzy o życiu w Starym Państwie stanowi również Mastaba Ti leżąca kilkaset metrów na północ. Co dziwne, Ti był królewskim fryzjerem, jednak wżenił się w bardzo bogatą i wysoko postawioną rodzinę.

Przemierzając labirynt pomieszczeń i korytarzy widzimy samego Ti przyjmującego daniny, niesionego wśród tłumu karłów, czy doglądającego załadunku swoich statków. Oprócz tego przedstawiano tu żniwiarzy, cieślów budujących statki, myśliwych na bagnach.

Serapeum w Sakkarze

W Sakkarze nie sposób pominąć Serapeum. Było to miejsce pochówku świętych byków apisów czczonych na równi z bogami. Najstarsze części tego grobowca pochodzą z czasów Ramzesa II, jednak największy okres świetności nastąpił za panowania dynastii Ptolemeuszy. Z tego czasu pochodzą gigantyczne granitowe sarkofagi, w których składano mumie byków. Niektóre z nich ważą nawet 70 ton.

Warto w tym miejscu wspomnieć o zasługach polskich archeologów, którzy dokonali tu ważnych odkryć. W 1987 roku misja Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej przeprowadziła wstępne rozpoznanie w Sakkarze. Wykazało ono, że cały teren przylegający od strony zachodniej do zespołu grobowego Piramidy Dżesera jest wielkim cmentarzyskiem z okresu od trzeciego tysiąclecia przed naszą erą do czasów bizantyjskich.

Wykopaliska podjęto dopiero jesienią 1996 roku. Rok później odkopany został grobowiec wezyra Merefnebefa. Ekipa profesora Karola Myśliwca kontynuując pracę natrafiła na inny grobowiec, który okazał się mastabą królewską. Być może jest to brakujący grobowiec faraona Ranepa lub któregoś z następców Nineczera. Został on jednak zniszczony przez dużo większy i młodszy grobowiec z dwoma szybami pochodzący z czasów Dżesera. Gdyby okazało się, że jest to legendarny grób Imhotepa, architekta Dżesera, odkrycie byłoby wydarzeniem na skalę światową.

Piramidy w Dahszur

Z Sakkary warto wybierać się jeszcze do Dahszur. Znajdują się tam dwie piramidy zbudowane przez Snofru, ojca Cheopsa.

Jedna z nich to Piramida Łamana (Piramida Snofru), której nazwa pochodzi od jej intrygującego kształtu. Mniej więcej w połowie wysokości zmienia się kąt nachylenia jej ścian. Budowniczowie musieli zmniejszyć go u szczytu, aby pod wpływem własnego ciężaru piramida nie zawaliła się. Większość powierzchni ścian Piramidy Łamanej nadal zawiera licówkę. Wysokość piramidy wynosi 101 metrów, a długość jej boków – ponad 188 metrów.

Wewnątrz piramidy znajdują się dwie komory grobowe. Pierwsza komora położona jest na poziomie gruntu i jest pusta. Druga komora znajduje się w głębi piramidy i jest zwieńczona sklepieniem wspornikowym. W komorze tej znaleziono sarkofag faraona Snofru, który został splądrowany w starożytności. Do wnętrza piramidy prowadzą dwa wejścia. Jedno z nich znajduje się na środku północnego boku, a drugie – na zachodniej ścianie.

Nieopodal znajduje się druga piramida Snofru, tym razem wybudowana poprawnie. Znana jest ona jako Czerwona Piramida. Jej nazwa wzięła się od koloru kamieni, z których została wzniesiona.

Piramida ma 220 metrów długości boku i 109 metrów wysokości. Jej ściany nachylone są pod stosunkowo niewielkim kątem. Dzięki temu piramida jest stabilna i nie została uszkodzona przez trzęsienia ziemi. Czerwona Piramida jest zbudowana z różowego kamienia pochodzącego z pobliskiej skały. Pierwotnie była ona pokryta białym licowaniem wapiennym, które zostało zniszczone w starożytności.

Wewnątrz piramidy znajduje się komora grobowa, do której prowadzi 60-metrowej długości szyb. Piramida została splądrowana w starożytności, ale zachowały się w niej liczne inskrypcje i reliefy, które dostarczają cennych informacji na temat epoki Snofru.

W Dahszur znajdują się także trzy inne piramidy – Amenemhata II, Senusereta III i Amenemhata III z XII dynastii z okresu Średniego Państwa.

Piramidy Snofru w Dahszur zajmują trzecie i czwarte miejsce, pod względem wielkości, po piramidach Cheopsa i Chefrena.

Kończąc pobyt w Gizie i jej okolicach pamiętajmy, że Egipt ma jeszcze wiele ciekawych miejsc do zaoferowania, jak choćby Aleksandrię oraz Deltę Nilu.

Co zobaczyć w Gizie – polecane wycieczki i atrakcje

Jeśli nie czujesz się na siłach zorganizować samodzielnie zwiedzania Gizy możesz skorzystać ze zorganizowanych wycieczek z wyjazdem z Hurghady i Sharm El Sheikh.