Co zobaczyć w Kairze – najciekawsze atrakcje w stolicy Egiptu

Kair, stolica Egiptu, jest potężnym miastem. Zajmuje powierzchnię ponad 600 kilometrów kwadratowych, a jego ludność szacuje się na ponad 20 milionów, co czyni go największą metropolią Afryki i największym miastem muzułmańskim świata. W Kairze panuje tłok i hałas, o zawrót głowy przyprawiają zapachy i nawoływania kupców, jednak gdy pierwsze wrażenie chaosu mija dociera do nas jak niezwykłe jest to miasto i historia, która naznaczyła go tysiącami zabytków. Sprawdź co zobaczyć w Kairze i poznaj praktyczne wskazówki przydatne podczas zwiedzania miasta.

Historia Kairu

Początki Kairu sięgają starożytności. Na południe od dzisiejszego centrum miasta 5000 lat temu faraonowie założyli swoją pierwszą stolicę o nazwie Memfis. W pobliskiej Gizie natomiast Cheops, Chefren i Mykerinos wybudowali najsłynniejsze piramidy.

Pierwszą osadą położoną mniej więcej w tym samym miejscu co dzisiejszy Kair był rzymski fort założony w 150 r. n.e. Wokół fortu urosło małe miasto zamieszkane przez Koptów, egipskich chrześcijan. Nieco dalej na północ od Memfis Persowie założyli w V wieku p.n.e. miasto Babilon, które tysiąc lat później w 645 roku podbili Arabowie pod wodzą Amra Ibn al-Asa. Stolicą nowej arabskiej prowincji zostało al-Fustat, założone w pobliżu dawnego Babilonu. Miasto zaczęło się szybko rozwijać i niedługo powstał tu pierwszy w Afryce meczet.

W 969 roku do al-Fustat wkroczyły wojska berberyjskie. Zdobywcy założyli nową stolicę na północ od dotychczasowej i nazwali ją al-Kahira. I tu zaczyna się właściwa historia współczesnego miasta.

Panowanie muzułmańskiej dynastii Fatymidów przyczyniło się do jego wspaniałego rozwoju. Powstawały wtedy przepiękne meczety, pałace, a na uniwersytetach kształcili się studenci z całego muzułmańskiego świata. Pod koniec X wieku Kair był jednym z większych miast Wschodu. To tu między innymi rezydował w wybudowanej przez siebie cytadeli Saladyn, postrach chrześcijan. Od tego czasu miasto rozrastało się regularnie wchłaniając kolejno okoliczne miasteczka i wsie, ziemie uprawne, a nawet pustynię. Co ciekawe, niektóre budynki są tak położone, że zbliżają się nawet do Wielkich Piramid w Gizie. Natomiast szokujące jest to, iż blisko 3 miliony ludzi mieszka w tak zwanych miastach umarłych, wielkich cmentarzach w okolicach Cytadeli.

Jak zwiedzać Kair i poruszać się po mieście

Ze względu na wielkie rozmiary Kairu planując jego zwiedzanie warto zapamiętać z jakich dzielnic się składa. Rzeka Nil dzieli metropolię na dwie części – właściwy Kair na prawym brzegu oraz Gizę – na lewym. Rzeka płynie z południa na północ i jest doskonałym punktem odniesienia.

Polecany artykuł: Pogoda w Egipcie – kiedy najlepiej jechać na wakacje

Po mieście tysiąca meczetów poruszać się można na wiele sposobów. Najwygodniejsze jest oczywiście podróżowanie klimatyzowanym autobusem, ale to jest możliwe tylko w przypadku zorganizowanych wycieczek. Bardzo wygodne są taksówki, które mogą zabrać nas w każde wskazane miejsce. Pamiętać jednak trzeba, że kierowcy znacznie zawyżają ceny, które warto negocjować. Alternatywą dla taksówek są autobusy, bardzo tanie, ale wiecznie przepełnione. Zdecydowanie najszybsze poruszanie się po wielkim mieście gwarantuje metro, najstarsze w całym arabskim świecie. Kursuje co kilka minut na 3 liniach, których rozkład jest dostępny na każdej stacji i w punktach informacji dla turystów. Warto pamiętać że zazwyczaj jeden lub dwa wagony każdego składu przeznaczone są tylko dla kobiet.

Miasto najlepiej zwiedzać dzielnicami. Pozwoli to uniknąć niepotrzebnego przemieszczania się i zapobiec ominięciu ważnych zabytków.

Centrum Kairu

Centrum Kairu to miejsce, w którym tradycyjnie rozpoczyna się większość wycieczek. Znajduje się w samym środku miasta na prawym brzegu Nilu, na wysokości wyspy Gezira. We wschodniej części dzielnicy znajduje się dworzec autobusowy Al-Azhar, a nieco na północ od niego dworzec kolejowy Ramzesa.

To reprezentacyjna część miasta. Stoją tu najważniejsze budynki rządowe oraz ambasady. Brak tu jednak efektownych zabytków.

Polecany artykuł: Wycieczka objazdowa do Egiptu – ceny i informacje praktyczne

Punktem wyjścia jest Plac Tahrir (Midan at-Tahrir). W języku arabskim nazwa ta znaczy “plac wyzwolenia”. Warto rzucić okiem na jasnobrązowy budynek Ligi Arabskiej, organizacji grupującej muzułmańskie państwa świata oraz najstarszy z nowoczesnych hoteli Kairu – Nile Ritz-Carlton.

Nie tracąc czasu przechodzimy w kierunku wschodnim. Ulica Mohammed Mahmoud zaprowadzi nas do potężnego Pałacu Abdeen. Nazwa pałacu wzięła się od otaczającej ją dzielnicy. Wybudowany w latach 60. XIX wieku przez króla Khedive Ismaila bardziej przypomina budowle europejskie i robi wielkie wrażenie. Jego białe elewacje są pięknie dekorowane kamiennymi detalami, a cały budynek otacza rozległy ogród pachnący tysiącem kwiatów. Obecnie pałac jest siedzibą prezydenta, a wnętrza kryją niezwykłe sale.

Na północ od pałacu prezydenckiego wiedzie ulica El-Gomhoreya, którą dotrzeć można do Ogrodów Azbakeya utworzonych przez głównego ogrodnika Paryża w latach 70. XIX wieku. To dobre miejsce żeby nieco odpocząć spacerując w cieniu drzew.

Warto zwrócić uwagę na budynki otaczające ogród. Wśród nich XIX-wieczny budynek Opery. Na placu przed nią na wysokim cokole uwieczniono króla Ibrahima Paszę na koniu.

Podążając na północ od Ogrodów Azbakeya miniemy wielką XIX-wieczną świątynię – Katedrę św. Marka.

Muzeum Egipskie

Wracamy na plac Midan at-Tahrir, skąd patrząc na północ widać majestatyczny, wyróżniający się czerwoną elewacją budynek Muzeum Egipskiego.

Spacerując wokół położonego nad samym Nilem gmachu warto poznać jego ciekawą historię. Muzeum powołane zostało przez jednego z najwybitniejszych egiptologów XIX wieku, Francuza Augusta Mariette’a w 1858 roku. Założenie tej instytucji było niezbędne, do tego bowiem czasu nie było gdzie przechowywać olbrzymiej ilości skarbów jakie odnajdywano w piaskach pustyni. Dziś eksponowanych i przechowywanych jest tu blisko 200 tysięcy przedmiotów, ale tylko połowa pokazywana jest zwiedzającym.

Podziwianie eksponatów rozpoczynamy właściwie już przed gmachem. Ustawiono tu bowiem wiele rzeźb z różnokolorowego granitu, a wśród nich tajemnicze sfinksy. Sale ekspozycyjne rozmieszczone są na dwóch piętrach, a ich zwiedzanie odbywa się zgodnie z kierunkiem wskazówek zegara.

Wchodząc na poziom parteru znajdujemy się w rotundzie, w której dominują trzy posągi Ramzesa II. Dalej rozciąga się przestronne atrium, w którym ustawionych jest wiele sarkofagów, bogato zdobionych trumien, rzeźb drewnianych i kamiennych oraz dwie tzw. barki słoneczne. Tuż za atrium znajduje się sala, w której pokazywany jest model typowego domu egipskiego. Po powrocie do rotundy można zacząć zwiedzanie parteru.

Przechodząc przez salę mijamy posągi dostojników – kolejnych faraonów. Szczególnie interesujące są pozostałości kamiennej brody Sfinksa z płaskowyżu w Gizie. Licząca około 5 metrów część posągu jeszcze na przełomie XVIII i XIX wieku zdobiła twarz Sfinksa. Została jednak odłupana podczas ćwiczeń artyleryjskich wojsk Napoleona i Mameluków. Spory fragment znajduje się także w British Museum w Londynie.

Nieco dalej zwraca uwagę posąg faraona Chefrena, który został tu przywieziony ze świątyni znajdującej się nieopodal jego piramidy. Głowę obejmuje skrzydłami bóg Horus. Całość wykonana została z czarnego diorytu, jednego z najtwardszych minerałów, bardzo trudnego w obróbce. Świadczy to o ogromnym kunszcie artystów sprzed 4,5 tysiąca lat.

W kolejnej sali przechodzimy obok dwóch posągów naturalnej wielkości – mężczyzny i kobiety siedzących na tronach. To książę Rahotep i jego małżonka Nofret. Choć oba posągi wykonane są z piaskowca dodatkowo pomalowano je wapienną farbą z dodatkami barwników. Rahotep ubrany jest w białą przepaskę. Na szyi ma jedynie mały medalik. Nofret nosi piękną białą suknię, czarną perukę zwieńczoną diademem oraz wspaniały naszyjnik. W rzeźbach zaskakuje doskonale zachowana wyrazistość barw.

Kolejny zespół zabytków został zgromadzony w tzw. Galerii Średniego Państwa (ok. 2050 – 1760 r. p.n.e.). Szczególną uwagę zwraca tu posąg faraona Nebhepetre Mentuhotepa. Uważa się, że jego smutny wyraz twarzy wywołany był czasem, w którym przyszło mu panować, czyli podczas licznych wojen domowych. Posąg pochowany był w cenotafie, symbolicznym grobowcu obok świątyni grobowej w Deir el-Bahari, a jego odkrycie było zupełnie przypadkowe. Dokonał go Howard Carter, odkrywca grobu Tutanchamona, którego koń przebił kopytem dziurę w stropie podziemnego pomieszczenia. Zmierzając do wyjścia z tego działu mijamy kilka sfinksów o lwich głowach z ludzkimi twarzami.

Sztuka Starego Państwa (ok. 2675 – 2170 r. p.n.e.) wyeksponowana jest w kolejnej galerii muzealnej. Znajdują się tu posągi wspaniałych władców tego okresu. Mijamy głowę posągu królowej Hatszepsut, dawniej znajdującej się w świątyni władczyni w Deir el-Bahari oraz rzeźbę przedstawiającą jej syna Totmesa III. Nieco dalej stoi kamienna kaplica ku czci bogini Hathor, pół-kobiety, pół-krowy.

Szczególnie interesująco przedstawia się Galeria Amarneńska poświęcona krótkiemu epizodowi panowania faraona Echnatona. Władca ten zniósł kult wielu bogów obowiązujący od tysięcy lat wprowadzając jedno bóstwo – kult boga Atona obecnego w tarczy słonecznej. Stolicę państwa wybudował na nowo na terenach dzisiejszej Amarny. Równie rewolucyjne są dzieła sztuki pochodzące z tego okresu. Do tej pory faraon, jego rodzina i królewscy dostojnicy ukazywani byli w wyidealizowany sposób. Natomiast Echnaton rozkazywał pokazywać siebie takiego jakim był.

Ukazujące go cztery wielkie posągi robią ogromne wrażenie. Podłużna głowa, wielkie oczy, nos i usta, szerokie biodra i wielki brzuch bardziej przypominają karykaturę niż posąg potężnego władcy. Aż trudno uwierzyć, że żoną tego człowieka była przepiękna księżniczka Nefertiti, której słynne popiersie znajduje się w muzeum w Berlinie. Inne dzieła sztuki wskazują, że para była ze sobą niezwykle szczęśliwa. Na licznych zgromadzonych w sali płaskorzeźbach widzimy Echnatona i Nefertiti w intymnych rodzinnych sytuacjach. Na jednej ze stelli widać królewskich małżonków bawiących się z dziećmi. Po śmierci Echnatona zakończył się również ten styl w sztuce.

Jednym z faraonów, który przywracał dawne porządki był Tutanchamon. Temu młodo zmarłemu faraonowi poświęcona jest znaczna część pierwszego piętra muzeum. Eksponowane są tu wszystkie niemal przedmioty odnalezione w 1922 roku przez Howarda Cartera w grobowcu z Doliny Królów. Odkrycie miejsca pochówku było sensacją. Nigdy wcześniej i nigdy później nie odnaleziono grobu tak bogato wyposażonego. Można się zastanawiać, że skoro grób mało znaczącego faraona zawierał tyle skarbów, to ile musiało się ich znajdować w grobowcach potężnych faraonów Nowego Państwa. Opinię można wyrobić sobie oglądając kolejne sale.

Widzimy w nich skrzynie, meble, rydwany, stroje należące za życia do młodego władcy. Podziwiać możemy nawet planszę do gry w senet przypominającej nasze warcaby.

W jednej z kolejnych sal eksponowane jest przepiękne krzesło – złoty tron Tutanchamona. Zbudowany jest z drewna obitego złotą blachą bogato zdobioną. Nogi mają kształt lwich łap, a zakończenia oparć na ręce ozdobione są złotymi głowami lwów. Najbogatszym elementem jest jednak oparcie tronu. Za pomocą kolorowych kamieni została na nim ukazana intymna scena z życia władcy i jego młodziutkiej żony. Do siedzącego na tronie Tutanchamona podchodzi Anchesenamon, córka Echnatona i Nefertiti. Spogląda w oczy małżonkowi i z czułością dotyka jego ramienia. Mimo, iż para ukazana została w bardzo bogatych strojach i nakryciach głowy wyraźnie wyczuwalna jest nieformalność tej sceny i wielka czułość łącząca obie postaci.

W kolejnej sali eksponowany jest tzw. złoty skarb Tutanchamona, przedmioty o niezwykłej wartości, które znajdowały się w bezpośredniej bliskości mumii faraona. Wśród nich wyróżnia się trumna w kształcie mumii pokryta złotem i licznymi półszlachetnymi kamieniami oraz najsłynniejszy obiekt wystawiany w muzeum, jeden z symboli całego Egiptu – złota maska Tutanchamona. Precyzyjnie wykonana, bogato inkrustowana masą szklaną maska doskonale oddaje rysy młodego króla. Czoło zdobią wizerunki głowy kobry i sępa, które zgodnie z wierzeniami miały go chronić przed niebezpieczeństwami grożącymi w świecie zmarłych. Dzięki masce możemy spojrzeć w oczy najsłynniejszemu z faraonów. W innych gablotach wystawiono amulety i inne przedmioty, które znajdowały się między bandażami mumii.

Wizytę w Muzeum Egipskim warto zakończyć odwiedzając salę z mumiami. Dzięki zgromadzonym tu eksponatom poznamy procesy, jakim poddawane było ciało zmarłego faraona. Egipcjanie byli mistrzami w mumifikacji, co wynikało z wierzeń. Uważano, że ciało jest potrzebne zmarłemu również po śmierci. Dlatego od razu po tym, jak faraon żegnał się z życiem rozpoczynano przygotowywać jego ciało.

Wyciągano wszystkie wnętrzności z wyjątkiem serca, balsamowano je i umieszczano osobno w tzw. urnach kanopskich. Ciało myto dokładnie winem palmowym z dodatkiem korzeni, a następnie umieszczano je w natronie, naturalnej sodzie, na czas 70 dni. Dzięki jego właściwościom usuwano całą wilgoć. Po tym czasie ciało było gotowe do bandażowania. Najpierw kapłani szepcząc zaklęcia polewali ciało żywicami, olejami i woskami. Jamę brzuszną wypełniano zwojami lnu lub piaskiem. Pierwszą warstwę mumii stanowił całun, na którym nabijano kolejne warstwy bandaża.

Między zwojami umieszczano liczne amulety, które miały pomagać faraonowi w zaświatach. Na koniec smarowano mumie żywicami, które dodatkowo konserwowały całość. Tak przygotowane zwłoki umieszczano w trumnach i składano do sarkofagu. Wszystko to odbywało się w asyście kapłanów i dworu królewskiego.

Oglądane w Muzeum Egipskim mumie są odbandażowane, dzięki czemu możemy spojrzeć w twarze dumnych władców Egiptu. Wśród nich podziwiać możemy doczesne szczątki Setiego I i jego syna, budowniczego wielkich świątyń Ramzesa II. Zdumiewają kręcone włosy i piękna twarz królowej Henuttawy. To chyba najwymowniejsi świadkowie historii Egiptu czasu faraonów.

Nieopodal znajduje się sala z mumiami zwierząt, co uświadamia nam z całą mocą jakim kultem otaczane one były w Egipcie, wszak każde z bóstw miało swojego zwierzęcego odpowiednika. I tak z zachowaniem wszelkich procedur stosowanych przy balsamowaniu zwłok faraona mumifikowano krowy, ptaki, pawiany, krokodyle, a nawet myszy i ryby. Pod koniec istnienia państwa faraonów szczególnym kultem otaczano boga Apisa, którego czczono pod postacią białego byka. Zwierzęta te trzymane były w świątyni bóstwa, a po śmierci pieczołowicie mumifikowane i chowane w specjalnym grobowcu serapeum.

Pora opuścić już Muzeum Egipskie i sprawdzić co zobaczyć w Kairze w jego części muzułmańskiej.

Kair muzułmański

O ile centrum Kairu zaskakuje swoją nowoczesnością i europejskością, o tyle wkraczając do tak zwanego Kairu muzułmańskiego mamy wrażenie, że znajdujemy się w mieście rodem z księgi 1001 nocy. Uliczki są tu wąskie, zatłoczone, pachnące lokalnymi potrawami. W kawiarniach przesiadują mieszkańcy, na ulicach zaczepiają nas handlarze, a nad głowami wznoszą się strzeliste wieże meczetów. Warto spędzić tu więcej czasu nie tylko podziwiając zachwycające zabytki, ale również chłonąc niezwykłą atmosferę i obserwując toczące się tu barwne życie.

Egipski suk – Khan el-Khalili (Chan al-Chalili)

Zwiedzanie najlepiej rozpocząć dojeżdżając do skrzyżowania ulic Port Said i Kobri Al Azhar, skąd bez trudu trafimy w rejon bazarów, targów i siatki wąskich uliczek. To Chan al-Chalili. Można tu kupić właściwie wszystko – od pamiątek, przez jedwab, wyroby z metalu, biżuterię, po słynne dywany.

Wędrując w okolicy zauważamy jak kupcy z poszczególnych branż podzielili się ulicami. Wyjątkowo efektowne są bazary z perfumami i przyprawami. Te pierwsze oszałamiają egzotycznymi zapachami, drugie mienią się intensywnymi kolorami sproszkowanych specyfików. Nasyciwszy zmysły możemy udać się na zwiedzanie najważniejszych zabytków muzułmańskiej dzielnicy.

Meczety w Kairze

Idąc na wschód zatłoczoną uliczką Al Moski dotrzemy do obszernego placu Midan al-Husain. To największy plac dzielnicy. Dominują nad nim dwa budynki.

Pierwszy to Meczet Sajidna Al-Husseina zbudowany w 1870 roku na miejscu starszego pochodzącego z XII wieku. Jest to najważniejszy meczet w Egipcie i tylko muzułmanom wolno do niego wchodzić. W nim odbywają się uroczystości religijne z udziałem prezydenta. Codziennie modlą się tu setki wiernych, a w piątki jest ich nawet kilka tysięcy. Według powszechnego przekonania spoczywa tu jedna z najświętszych relikwii islamu – głowa Al-Husseina, wnuka proroka Mahometa. Nad budynkiem dominują potężne minarety, z których o różnych porach dnia i nocy rozbrzmiewa doniosły śpiew muezina nawołującego wiernych do modlitwy.

Drugim przykuwającym wzrok budynkiem jest znajdujący się nieco na południe Meczet Al-Azhar. To jeden z najpiękniejszych budynków Kairu. Jego nazwa oznacza “świecący olśniewającym blaskiem” i to określenie z pewnością do niego pasuje. Powstał w 970 roku jako główny meczet i centrum studiów w mieście. Obecnie rezydujący w nim szejk Al-Azhar jest największym religijnym autorytetem w kraju, a uczelnia jest najbardziej poważanym ośrodkiem naukowym w świecie islamu sunnickiego.

Niewiele zachowało się z dawnego meczetu. Obecna budowla prezentuje mieszaninę stylów z różnych okresów. Zbudowane z jasnego kamienia zewnętrzne ściany zwieńczone są ażurową attyką. Uwagę zwracają otwory okienne o pięknych kształtach. Nad bryłą budynków wznosi się masywna kopuła oraz trzy wieże, minarety, z których każdy zdobiony jest kolorowymi kamieniami i delikatnymi kamiennymi ornamentami.

Do wnętrza dostajemy się pochodzącą z XV wieku “bramą fryzjerów”, gdzie studenci tradycyjnie golą sobie głowy rozpoczynając naukę. Dalej przechodzimy na rozległy kwadratowy dziedziniec otoczony z czterech stron arkadami. Wielkie wrażenie robią pokrywające go gładkie marmurowe płyty i rzędy smukłych kolumn, które pięknie kontrastują z błękitem nieba.

Udając się teraz w kierunku północnym dotrzemy do Meczetu Al-Hakima. Al-Hakim bi-Amr Allah był jednym z najokrutniejszych władców Egiptu. Za jego panowania prześladowani byli Żydzi, chrześcijanie, a nawet jego współwyznawcy. Zakazał również wszelkich rozrywek, a kobiety nie mogły opuszczać domów. Mimo to jego uczniowie ogłosili go w 1020 roku, jeszcze za życia, świętym, a meczet wybudowano ku jego pamięci. Wrażenie robi rozległy dziedziniec wewnętrzny i masywne mury.

Kolejnym meczetem w tej części miasta jest Meczet Hassana. Początek jego wznoszenia to rok 1356. Budynek miał bardzo burzliwe dzieje. Już od samego początku budowniczych prześladował pech. Początkowo planowano, że każdy narożnik zdobić będzie strzelisty minaret. Jednak zrezygnowano z tego po zawaleniu się jednego z nich. Zginęło wtedy aż 300 osób. W 1659 roku runęła kopuła i kolejny minaret.

Co ciekawe dach meczetu był często wykorzystywany podczas zamachów stanu, kiedy to służył jako platforma, na której ustawiano działa. Budynek przetrwał w dużej części te niepokoje i dziś możemy podziwiać jego piękną architekturę.

Meczet ma 37 metrów wysokości, 150 – długości, a minaret liczy aż 68 metrów. Tuż za wejściem idziemy ciemnym korytarzem wychodząc po chwili na dziedziniec. Jest on niemal idealnym kwadratem o 32-metrowej długości boku. Po każdej stronie usytuowano krużganek wznoszący się wyżej niż reszta dziedzińca. Ściany meczetu pokrywają bloki kolorowego kamienia i marmuru, sztukaterie i stiuki z wersami Al-Fatihy, czyli pierwszej sury Koranu.

Warto także zobaczyć Meczet Aksunkura zwany Błękitnym Meczetem. To jedno z najpopularniejszych miejsc odwiedzanych przez turystów.

Został zbudowany w XIV wieku, ale jego współczesny wygląd zawdzięcza przebudowie, jaką w XVII wieku zlecił Ibrahim Agha al-Mustahfizan. Wtedy zostały położone na elewacjach szaroniebieskie marmurowe płyty a wewnątrz ceramiczne płytki w kolorze indygo. Z minaretu rozciąga się widok na Cytadelę Kairską.

Na koniec wycieczki po meczetach w Kairze polecam obejrzeć Meczet Ahmada Ibn Tuluna. To jeden z najstarszych meczetów w Kairze. Cały kompleks zajmuje powierzchnię ponad 26 tysięcy metrów kwadratowych. Do właściwego meczetu przechodzi się przez zewnętrzny pas murów. Dzięki temu sam meczet jest odizolowany od ruchliwej ulicy. Wchodzimy na zaskakująco wielki dziedziniec, który ma kształt kwadratu o bokach długości 90 metrów. Właściwie brak tu dekoracji. Ściany są surowe, w jednolitym kolorze.

W samym centrum wysypanego żwirem dziedzińca wznosi się masywna zwieńczona kopułą mida kryjąca w swym wnętrzu studnię. Mimo wrażenia wielkiej surowości proste piękno ujawnia się w spokojnym rytmie kolumn i arkad. Gdy podejdziemy bliżej kolumn zauważymy, że ich kapitele zdobione są delikatnymi motywami kwiatowymi. Poniżej arkad widać fryz z drzewa sykomory, na którym przepięknymi literami wypisano niemal 1/5 tekstu Koranu. Kolejnym oryginalnym elementem jest minaret zupełnie inny od tych, które widzieliśmy wcześniej. Jest dość niski i nie tak smukły, a klatka schodowa nie mieści się w środku tylko oplata wieżę. Meczet Ibn Tuluna zaskakuje mimo swej wielkiej prostoty, ale może jego największym atutem jest błękitne niebo nad spokojnym estetycznym dziedzińcem?

Muzeum Sztuki Islamskiej

W licznych salach Muzeum Sztuki Islamskiej eksponowane są dzieła powstałe za panowania kolejnych dynastii władających Egiptem. Kolekcja muzeum obejmuje ponad 120 tysięcy obiektów pochodzących z całego świata islamskiego.

Zgromadzono tu wyroby ceramiczne, lampy, dywany i gobeliny oraz różnego rodzaju broń. Dzięki temu jesteśmy w stanie sobie wyobrazić jakimi przedmiotami otaczali się zarówno sułtanowie i kalifowie, jak i prości kupcy. Mamy również przegląd sztuki religijnej. Warto zwrócić uwagę, że nie ma tu nigdzie wyobrażeń człowieka czy zwierząt. Wyjaśnieniem są przekonania religijne, które zakazują ich przedstawiania.

W Muzeum Sztuki Islamskiej znajduje się również kolekcja rękopisów obejmująca teksty religijne, naukowe, literackie i historyczne. Niektóre z tych rękopisów są prawdziwymi arcydziełami sztuki, a ich piękno i kunszt wykonania zachwycają odwiedzających.

Cytadela Kairska (Cytadela Saladyna)

Nad urwistym klifem u podnóża wzgórz Mokattam wznosi się Cytadela Kairska, zwana także Cytadelą Saladyna. Zza jej potężnych murów i baszt widać kopuły i minarety meczetów. Z pewnością jest to jedno z najbardziej malowniczych miejsc w Kairze.

Cytadela była siedzibą władców Egiptu przez blisko 700 lat. Zbudował ją w 1176 roku sławny wódz arabski Saladyn z dynastii Ajjubidów. Ale to sułtan al-Malik al-Kamil, jego siostrzeniec uczynił z niej miejsce rezydowania króla i dworu. Przez wieki kolejni władcy stawiali tu coraz to nowe budowle. Meczety, muzea i obronne mury świadczą o bogatej przeszłości Cytadeli.

Na jej teren dostajemy się stromą alejką i bramą El-Azab. Miejsce to było świadkiem niezwykle okrutnego zdarzenia. Pasza Muhammad Ali na początku XIX wieku urządził w pałacu na terenie Cytadeli wspaniałą ucztę dla blisko 500 mameluckich dostojników. Po jej zakończeniu pożegnał ich z wszystkimi należnymi honorami, a następnie kazał wymordować co do jednego w okolicach Bab El-Azab. W ten oto sposób rozprawił się ze swoimi politycznymi przeciwnikami.

Tuż za wejściem przy pierwszym dziedzińcu znajduje się Muzeum Policji. Z pobliskiego tarasu rozciąga się wspaniały widok na cały Kair. Warto tu chwilę przystanąć i podziwiać miasto, które rozciąga się po sam horyzont.

Największą atrakcją Cytadeli jest Meczet Muhammada Alego Paszy wzniesiony w połowie XIX wieku. Jego fundator mimo kilku brutalnych epizodów ze swego życia uważany jest za władcę-reformatora, twórcę nowoczesnego Egiptu. Monumentalny meczet jest budowlą wzniesioną z rozmachem mogącą śmiało konkurować z imperialnymi meczetami Stambułu. Jego wielka centralna kopuła wspiera się na czterech mniejszych półkopułach. Niesamowite wrażenie robią dwa strzeliste bliźniacze minarety. Wnętrze jest niezwykle kolorowe i bogate, oświetlone wieloma żyrandolami i lampami. Fundator został pochowany w cenotafie z białego marmuru stojącym na prawo od wejścia.

Na południe od meczetu znajduje się Pałac Al-Gawhara, w którym przez setki lat rezydowali kolejni władcy Egiptu. Pod względem architektury nie pasuje on do muzułmańskiej zabudowy tej części miasta, utrzymany jest bowiem w stylu francuskim. Tak przebudował go Muhammad Ali. W tym miejscu stał dawniej inny pałac, który miał charakterystyczną pasiastą dekorację elewacji. W jego wnętrzach kazania dla całego królewskiego dworu wygłosił przebywając w Egipcie święty Franciszek z Asyżu. Pałac przestał być siedzibą władcy w drugiej połowie XIX wieku kiedy Ismail wybudował dla siebie nową rezydencję – wcześniej wspomniany Pałac Abdeen.

Na terenie Cytadeli warto zobaczyć jeszcze Meczet sułtana El-Nasira zbudowany w pierwszej połowie XIV wieku. Dawniej posiadał on wnętrza zdobione marmurem i fajansowymi dekoracjami. Bogato dekorowany jest wciąż tak zwany mihrab, czyli nisza w ścianie wskazująca kierunek na Mekkę.

Po wyjściu z meczetu można podejść do studni Yusufa głębokiej na 97 metrów. Została ona wykopana przez więźniów w XII wieku.

Spoglądając z Cytadeli w kierunku zachodnim ujrzymy niedaleko potężny budynek w kolorze ziemi. To jeden z najstarszych meczetów Kairu, wcześniej wspomniany meczet Ibn Tuluna.

Miasto Umarłych

Na koniec zwiedzania muzułmańskiej części Kairu warto zobaczyć tak zwane Miasto Umarłych. Mieści się ono na dwóch potężnych cmentarzach – północnym i południowym. Trudno uwierzyć, że wśród tysięcy grobów, wśród chowanych tu od stuleci zmarłych mieszkają żywi ludzie. Według szacunków może ich być aż 3 miliony. Warto tu zajść by przejść się wąskimi uliczkami i poznać inne oblicze Kairu.

Na terenie obu cmentarzy znajdują się wybitne przykłady architektury nagrobnej – przepiękne mauzolea. Na Cmentarzu Południowym warto zatrzymać się przy grobowcu kalifów abbasydzkich oraz znajdującym się nieco na południe Mauzoleum Imama al-Shafi’ego. Posiada ono przepiękną kopułę zwieńczoną metalową iglicą w formie łodzi. Zbudował go w 1211 roku siostrzeniec Saladyna – sułtan al-Malik al-Kamil. Wnętrza w XV wieku wyłożono różnobarwnymi marmurami.

Mieszkanie na terenie cmentarza może się wydawać dla nas czymś szokującym, jednak dla Egipcjan jest to rzecz normalna. Nie piętnują oni ludzi mieszkających w mieście umarłych. Wynika to prawdopodobnie ze stosunku do śmierci i umarłych, zupełnie odmiennego od europejskiego. Zmarłych wspomina się tu między innymi urządzając przejęcia na ich grobach, dlatego zamieszkanie w większym grobowcu nie wywołuje negatywnych skojarzeń.

Stary Kair (Kair koptyjski)

Po zwiedzeniu muzułmańskiej części Kairu miłą odmianą będą południowe części miasta. Zaczniemy ich zwiedzanie od tak zwanego Starego Kairu. Nazwa słusznie wskazuje, że w tym miejscu powstały zręby dzisiejszej metropolii. Na tym terenie znajdowała się twierdza Babilon, w której murach schronienia szukała Święta Rodzina. Tu również znajdują się pozostałości twierdzy rzymskiej. Obok siebie koegzystują przykłady architektury muzułmańskiej, żydowskiej i chrześcijańskiej.

Zacznijmy od pozostałości Fustat, pierwszej stolicy muzułmańskiego Egiptu. Obecnie widok nie robi wielkiego wrażenia. Pełno tu śmieci i niezadbanych ruin. Mieszkają tu garncarze i śmieciarze, którzy przemierzają całe miasto w poszukiwaniu rzeczy nadających się do przetworzenia. Trudno uwierzyć, że miasto było niegdyś stolicą. Znajdowały się tu wielopoziomowe domy, a mieszkańcy szczególnie dumni byli z systemu wodociągów. Dość powiedzieć, że nie miał on sobie równych w Europie aż do XVIII wieku. Miasto zaczęło podupadać w X wieku jednak ostateczna klęska nastąpiła w 1168 roku kiedy zostało podpalone przez wezyra Szarawara, który nie chciał, aby dostało się w ręce krzyżowców. Podobno Fustat tliło się aż 55 dni. Miasto nigdy już nie odzyskało dawnej świetności

Dzielnica koptyjska

Między pozostałościami Fustat a Nilem rozciąga się niewielka, ale niezwykle piękna i pełna zabytków dzielnica koptyjska. Chrześcijanie osiedlali się w Egipcie bardzo wcześnie, bo już około 50 roku naszej ery. Tradycja podaje, że pierwszego nawrócenia dokonał tu św. Marek Ewangelista. Przez następne stulecia chrześcijanie tworzyli silną społeczność. Ze względu na odizolowanie od innych chrześcijańskich krajów w otoczeniu wyznawców Allacha wykształciło się koptyjskie wyznanie. Koptowie przetłumaczyli Biblię na swój język około 300 roku, na 100 lat przed tłumaczeniem na łacinę. Obecnie nabożeństwa odprawia się w języku arabskim natomiast niektóre ceremonie w języku koptyjskim. Kościół koptyjski ma w Egipcie ogromne tradycje. Ich materialnym śladem jest grupa świątyń, do których teraz przejdziemy.

Zwiedzanie dzielnicy warto zacząć od tak zwanej Bramy Wodnej. Była to południowa brama twierdzy Babilon. Według legendy tędy właśnie uciekał przed muzułmanami ostatni bizantyjski wicekról Cyrus.

Kościół Zawieszony (Wiszący Kościół)

Bezpośrednio nad bramą wznosi się dwuwieżowa bryła chrześcijańskiego kościoła zwanego Kościołem Zawieszonym (lub Wiszącym Kościołem) pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny. Wchodząc do wnętrza pokonać musimy wąskie schody i dobudowany w XIX wieku krużganek. Sam kościół jest niezwykle stary. Pierwsza świątynia powstała tu już w IV wieku. Dzisiejszy kościół został wybudowany w VII wieku i przebudowany w wieku IX.

Dochodząc do wnętrza wyczuwamy powagę tego miejsca. Poszczególne nawy oddzielone są od siebie smukłymi kolumnami, na których spoczywają masywne bogato zdobione mozaikami arkady. Drewniane sklepienie do złudzenia przypomina odwróconą łódź. Mijając osiem par kolumn nawy głównej przechodzimy między innymi obok marmurowej ambony z XIII wieku, której kosz ustawiony jest na kilku mniejszych kolumienkach. Uzupełnieniem wystroju są malowidła na ścianach oraz ikony. Niektóre z nich pochodzą nawet z VIII wieku. Kościół znany jest również z przechowywanej tu relikwii – pestki oliwki, którą zjadła Maryja. Zawieszony Kościół jest miejscem niezwykłym. Panuje w nim pełna skupienia i modlitwy atmosfera. Warto tu chwilę posiedzieć chłonąc czar tego miejsca.

Klasztor św. Jerzego

Nieco na północ, tuż obok siebie, znajdują się dwie kolejne budowle. Pierwszą z nich jest Klasztor św. Jerzego, którego zwiedzanie wymaga trudnego do zdobycia zezwolenia. Tuż za nim stoi prawosławna Cerkiew św. Jerzego. To jedyny okrągły kościół w całym Egipcie zbudowany na pozostałościach rzymskiej rotundy. Oryginalny budynek z X wieku spłonął i został odbudowany w 1904 roku. Wewnątrz znajduje się jednak wiele oryginalnych elementów, które ocalały z pożogi. Wśród nich wyróżnia się płaskorzeźba wyobrażająca patrona kościoła – świętego Jerzego walczącego ze smokiem.

Do zwiedzania udostępniony jest ogromny hol Klasztoru św. Jerzego, którym dojść możemy do kaplicy, gdzie przechowywane są relikwie patrona. Na lewo od budynku znajduje się pomieszczenie, w którym odbywa się ciekawy rytuał owijania łańcuchami. To symboliczne nawiązanie do sposobu, w jaki Rzymianie torturowali świętego. Dziś opiekujące się świątynią zakonnice owijają nimi turystów, którzy mogą zrobić sobie pamiątkowe zdjęcia.

Kościół św. Sergiusza

Kolejną koptyjską świątynią jest Kościół św. Sergiusza. Zbudowany został prawdopodobnie w V wieku. Jest tak stary, że obecny poziom ulicy jest znacznie wyższy od poziomu posadzki. Patronami są Sergiusz i Bakchus, rzymscy legioniści, którzy zginęli męczeńską śmiercią w Syrii w IV wieku. Kościół ma plan bazyliki, to znaczy ma trzy nawy. Na końcu nawy głównej ustawiony jest ołtarz, za którym znajdują się schody. Prowadzą one do podziemnej krypty, gdzie według tradycji odpoczywała Święta Rodzina podczas podróży do Egiptu.

Kościół św. Barbary

Na południe od świątyni stoi Kościół św. Barbary. Pierwszy budynek na tym miejscu został ufundowany w 684 roku przez zamożnego skrybę Anastazego. Pierwotnie poświęcony był świętemu Cyrusowi i Janowi, został jednak zrównany z ziemią przez kalifa Al-Hakima. Nowy został wybudowany pod zmienionym wezwaniem w IX wieku. Znajdują się tu relikwie świętej Barbary, która została zamordowana po przejściu na chrześcijaństwo, a także relikwie świętej Katarzyny.

Synagoga Ben Ezry

Nieco na uboczu, ukryta za żelaznymi kratami znajduje się Synagoga Ben Ezry. To najstarsza synagoga w Egipcie. Powstanie budynku datuje się na początek IV wieku. Początkowo był to koptyjski kościół, który w XII wieku został przez chrześcijan sprzedany Żydom, aby opłacić podatek sułtanowi. Odnowił go kilka lat później Abraham Ben Ezra, rabin Jerozolimy. Miejsce, na którym znajduje się obecna synagoga jest owiane wieloma legendami. Uważa się, że studnia stojąca nieopodal znaczy miejsce, w którym córka faraona wyłowiła z wód Nilu Mojżesza. Prorok Jeremiasz miał zgromadzić tu ludzi, którzy ocaleli po zniszczeniu Jerozolimy przez Nabuchodonozora. W końcu w tym miejscu miał napisać swój pierwszy list apostolski święty Piotr. Synagoga została jakiś czas temu wspaniale odrestaurowana i świeci dawnym blaskiem.

Dzielnica koptyjska robi niesamowite wrażenie. Przede wszystkim zdumiewa fakt, że w muzułmańskim bastionie zachowały się tak wspaniałe świadectwa chrześcijańskiej przeszłości kraju.

Wyspa Roda

Mając za plecami stare chrześcijańskie kościoły a patrząc na Nil widzimy podłużną wyspę Rodę, która jest naszym kolejnym celem. Można się na nią dostać ze wschodniego brzegu jednym z sześciu mostów. Na wyspie po przeciwnych jej krańcach znajdują się dwa obiekty, które warto zobaczyć.

Na południu znajduje się nilometr, starożytne urządzenie do mierzenia poziomu wody. Sposób jego działania jest bardzo prosty. Zaznaczono na nim poziom 8,6 metra. Co roku odczytywano poziom Nilu. Jeśli był niższy od zaznaczonego, oznaczało to niedobór wody i w konsekwencji suszę. Wyższy poziom wskazywał powódź, czyli kolejną klęskę. Nilometr, który oglądamy dzisiaj pochodzi z 861 roku ale stoi w miejscu znacznie starszego, jeszcze z czasów faraonów.

Na drugim krańcu Rody znajduje się zbudowany w 1903 roku Pałac Manial. To właściwie kompleks budynków. Każdy utrzymany jest w innym stylu: perskim, mauretańskim, syryjskim, rokokowym i osmańskim. Warto zwiedzić rezydencję księcia, w której największym pomieszczeniem jest sala tronowa. Na jej ścianach wiszą portrety królów naturalnej wielkości, ale wnętrza kryją wiele równie wspaniałych pomieszczeń.

Co zobaczyć w Kairze – polecane atrakcje

Życiodajny Nil, ciekawe muzea, meczety i tętniące życiem bazary – to wszystko czeka na Ciebie w stolicy Egiptu. Jeśli nie czujesz się na siłach samodzielnie zwiedzić Kair możesz skorzystać ze zorganizowanych wycieczek lokalnych.