Via Appia Antica – 15-kilometrowy spacer królową rzymskich dróg

Via Appia, nazywana także Via Appia Antica, jest najstarszą i jedną z najważniejszych rzymskich dróg. Została wybudowana w 312 roku p.n.e. przez cenzora Appiusza Klaudiusza i łączyła Rzym z Capuą, położoną w południowej Italii. W późniejszym okresie droga została przedłużona aż do Brindisi, na wybrzeżu Adriatyku. Łączna długość antycznej drogi wynosi ponad 530 kilometrów. Via Appia nazywana jest “królową dróg” (regina viarum) i jest jednym z najbardziej sugestywnych miejsc Rzymu i okolicy. Zapraszam na spacer antyczną drogą Via Appia, która prowadzi do Wiecznego Miasta, niegdyś stolicy Imperium Rzymskiego.

Budowa i przebieg Via Appia

Budowa Via Appia rozpoczęła się w 312 roku p.n.e. z inicjatywy cenzora Appiusza Klaudiusza. Droga miała swój początek przy Forum Romanum i przez Bramę Kapuańską (Porta Capena) biegła do Kapui niedaleko Neapolu. W 244 roku p.n.e. droga została przedłużona i kończyła swój bieg w Brindisi, na wybrzeżu Adriatyku, w regionie Apulia.

Droga została zbudowana z dużych bloków kamienia, które układano w warstwach. Nawierzchnia drogi była wybrukowana cioskami kamiennymi lub kostką brukową. Droga miała szerokość około 4 metrów i była wyposażona w pobocza, rowy odwadniające i kamienne mosty. Droga była regularnie konserwowana, a jej stan był ściśle kontrolowany.

Znaczenie Via Appia w Czasach Imperium Rzymskiego

Via Appia miała znaczenie strategiczne dla rozwoju Imperium Rzymskiego. Droga ta była wykorzystywana do transportu towarów, wojska i ludzi. Była również ważna dla rozwoju kultury oraz ekspansji rzymskiej. Wykorzystywano ją do transportu towarów z południowej Italii do Rzymu. Droga ta była kluczowa dla handlu i gospodarki Imperium Rzymskiego. Umożliwiała transport produktów rolnych, takich jak zboże, wino i oliwa z oliwek, z południa na północ Italii. 

Via Appia umożliwiła również szybki i sprawny transport wojsk na front. Rzymskie legiony wyruszały z Rzymu na wojny w południowej Italii i na Bałkanach. Droga ta była zatem kluczowa dla sukcesów militarnych Rzymu. 

Ale Via Appia była także świadkiem licznych nieprzyjacielskich najazdów, które ostatecznie przyczyniły się do ostatecznego upadku Imperium i Rzymu. Na około 200-kilometrowym odcinku Via Appii między Rzymem a Kapuą w roku 71 p.n.e. ukrzyżowano kilka tysięcy niewolników z pokonanych oddziałów Spartakusa.

Via Appia łączona jest także z powrotem św. Piotra do Rzymu około 64 roku n.e. i jego męczeńską śmiercią. Pamiątką tych wydarzeń jest stojący niedaleko Bramy św. Sebastiana kościół Santa Maria in Palmis.

Jak dziś wygląda Droga Appijska

Obecnie liczne fragmenty Via Appia można podziwiać w Rzymie i jego najbliższych okolicach. Fragmenty drogi znajdują się również w innych częściach Włoch, w tym w Kampanii, Apulii i Basilicacie. Na przedmieściach Rzymu droga przebiega aktualnie przez Parco dell’Appia Antica, gdzie znajdują się ruiny starożytnych willi oraz antyczne katakumby. 

Via Appia jest wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Droga ta jest jednym z najważniejszych zabytków starożytnego Rzymu. Jeśli zwiedzasz Rzym, warto poświęcić pół dnia na wycieczkę poza miasto i piechotą dojść do bram Wiecznego Miasta. W trakcie wędrówki spotkasz wielu mieszkańców Rzymu, którzy wybierają Via Appię jako miejsce odpoczynku od zgiełku miasta. Drogę tą upodobały sobie także osoby lubiące biegać oraz rowerzyści.

Zapraszam na wędrówkę Starą Appią.

Początek spaceru po Via Appia – Port lotniczy Rzym-Ciampino

Wielu przewodników po Rzymie doradza i oferuje pokonanie Via Appia z historycznego ścisłego centrum Rzymu np. od Term Karakali lub też od Circus Maximus / Piazza di Porta Capena do Casale Rotondo. Ta trasa i kierunek są o tyle wygodne, że można wypożyczyć rower w Rzymie i nim właśnie udać się na przejażdżkę pierwszą drogą rzymską. Ale ponieważ wszystkie drogi prowadzą do Rzymu, proponuję pokonać tą trasę w odwrotną stronę oraz dodatkowo przemierzyć ją na piechotę. 

Punkt startowy proponowanej przeze mnie trasy znajduje się około 700 metrów od lotniska Ciampino, natomiast jej koniec – przy monumentalnej Bramie św. Sebastiana (Via di Porta San Sebastiano).

Można tą trasą również dotrzeć do centrum Rzymu z lotniska Ciampino, o ile oczywiście podróżujesz tylko z małym bagażem podręcznym. Jeżeli jednak Via Appia Antica ma być jednym z elementów zwiedzania Wiecznego Miasta, sprawdź jak dotrzeć do punktu początkowego proponowanego przeze mnie spaceru. 

Najszybszym sposobem na dotarcie z Dworca Termini na lotnisko Ciampino będzie skorzystanie z metra A (linia pomarańczowa) jadącego w kierunku “Anagnina”. Należy wysiąść na stacji Cinecitta. Jest to 14 stacja licząc od dworca Termini. Wychodząc z metra przejściem podziemnym należy kierować się na przeciwną stronę ulicy, skręcić w lewo i kilkadziesiąt metrów dojść do przystanku autobusowego “Tuscolana/Cinecitta” (numer przystanku 82030). Stąd należy wsiąść w autobus linii 520 jadący w kierunku “Aeroporto Ciampino”. 

Polecany artykuł: Komunikacja miejska w Rzymie – bilety i informacje praktyczne

Autobus zatrzymuje się przed samym terminalem lotniska. Po wyjściu z autobusu należy kierować się w kierunku południowo-zachodnim. Przechodząc przy rondzie na drugą stronę dość ruchliwej drogi idziemy dalej prosto i delikatnie pod górkę spokojną ulicą Via dell’ Aeroscalo. Dochodząc do skrzyżowania z Via Appia Antica skręcamy w prawo i znajdujemy się w zupełnie innym świecie. 

Proponowana przeze mnie trasa liczy 15 km, a jej pokonanie bez czasu na ewentualne zwiedzanie zabytków pod koniec spaceru zajmie co najmniej 3,5 godziny. 

Zapraszam na spacer po najstarszej drodze rzymskiej. Warto udać się na wspaniałą wędrówkę do Rzymu antyczną drogą, którą pokonywali setki lat temu Rzymianie. Wejdź razem ze mną do Rzymu tak jak Cezar.

Opis trasy i mijanych po drodze zabytków

W cieniu sosen piniowych idziemy po kamiennej drodze mijając znajdujące się przy Via Appia antyczne świątynie, mauzolea, grobowce i wille. Wyjątkowy klimat tego miejsca dopełnia dochodzący do uszu wędrowca dźwięk cykad oraz radosne odgłosy żyjących na wolności papug dokazujących w konarach drzew. Na trasie mija się wiele antycznych budowli. Z niektórych z nich niewiele pozostało, inne są restaurowane i można podziwiać ich majestat sprzed wieków. Poniżej znajdziesz opisy niektórych z ważniejszych budowli mijanych podczas wędrówki po Via Appia. 

Pierwsza budowla na trasie pojawia się po prawej stronie drogi. To Beretta del Prete, rzymski grobowiec z III wieku n.e., jeden z najlepiej zachowanych na Starej Appi. Nazwa tego cylindrycznego grobowca pochodzi od jego kształtu, który przypomina beret. W pobliżu Beretta del Prete znajduje się Tempio di Ercole, czyli świątynia Herkulesa z I wieku p.n.e. 

Wędrując Starą Appią warto zwrócić uwagę na jej nawierzchnię, częściowo oryginalną. Na kamieniach można zauważyć koleiny stworzone przez rzymskie wozy podbijane jedynie żelazem, bowiem w tamtych czasach nie znano oczywiście opon. 

Wzdłuż drogi na dalszym odcinku marszu mijamy wiele mniejszych i bardziej monumentalnych obiektów. Warto zwrócić uwagę na kilka z nich. 

Sepolcro di Marco Pompeo Maggiore

Ten rzymski grobowiec wybudowany został w II wieku n.e. za czasów cesarza Hadriana dla rzymskiego senatora. Grobowiec jest wykonany z cegły i ma kształt rotundy. Na kopule grobowca znajduje się otwór, przez który wpada światło.

Sepolcro a edicola detto di Persio

To również grobowiec pochodzący z II wieku n.e. Wedle tradycji identyfikowany jest z grobem rzymskiego poety i satyryka Persiusza, który zmarł w 62 roku n.e.

Sepolcro a Esedra

Ten rzymski grobowiec z III wieku n.e. uważany jest za jeden z najpiękniejszych na Via Appia. Grobowiec jest wykonany z cegły i ma kształt esplanady z półkolistą niszą pośrodku, która jest otoczona czterema kolumnami wspierającymi łuk. Grobowiec został zbudowany dla rodziny rzymskiego senatora.

Mausoleo di Pompeo Magno o Torre Selce

Mauzoleum zostało wybudowane w I wieku n.e. Spoczął w nim Pompejusza Wielki, rzymski wódz i polityk. Niektórzy jednak twierdzą, że prawdziwym miejscem pochówku Pompejusza był podziemny grobowiec znajdujący się na rogu Corso Matteotti i Via Costa, niewidocznym z drogi.

Mausoleo di Casal Rotondo

To mauzoleum zostało wybudowane w I wieku n.e. dla rodziny rzymskiej arystokracji. Grobowiec jest wykonany z cegły i jest zbudowany w kształcie cylindra. Na szczycie grobowca znajduje się oculus, czyli okrągłe okno, przez które wpada światło.

Aquedotto del Grande Ninfeo

Widoczny po prawej stronie w pewnym oddaleniu od drogi rzymski akwedukt został wybudowany w II wieku n.e. Wybudowany go w celu dostarczania wody do Villa dei Quintili, posiadłości rzymskiego senatora.

Villa dei Quintili

Posiadłość ta została zbudowana w II wieku n.e. dla dwóch braci Quintili, którzy byli rzymskimi konsulami. Willa została opuszczona w IV wieku n.e. i zniszczona przez barbarzyńców. Została ona częściowo odrestaurowana w XIX wieku.

Complesso di Santa Maria Nova

Na kompleks budynków składają się: Casale di Santa Maria Nova – średniowieczny dom z kościołem Santa Maria Nova; Terme di Santa Maria Nova – ruiny rzymskich term z II wieku n.e., oraz Claustra – ruiny rzymskich ogrodów z tego samego okresu.

Villa Appia Antica

Ta rzymska willa została wybudowana w I wieku n.e. dla rzymskiego senatora Publiusza Vediusza Polliona. Willa jest dużym kompleksem budynków otoczonym ogrodami. W posiadłości znajdują się m.in.: Domus, czyli główna rezydencja, z atrium, perystylem i łaźniami; Biblioteka z bogatą kolekcją dzieł literackich i filozoficznych; Teatr z widownią na 500 osób; Nimfeum, czyli fontanna z basenem; a także Łaźnie z saunami i basenami.

Villa Capo di Bove

Willa wybudowana została w II wieku n.e. dla Heroda Attyki, greckiego mówcy i polityka oraz jego żony Anni Regilli. Była rozległą posiadłością, która obejmowała łaźnie termalne, ogrody, a także budynki mieszkalne i gospodarcze. Obiekt jest udostępniony do bezpłatnego zwiedzania i warto zatrzymać się tu na chwilę. 

Mauzoleum Cecylii

Mauzoleum Cecylii (Mausoleo di Cecilia Metella) to pochodząca z I wieku n.e. monumentalna budowla grobowa rzymskiej senatorskiej rodziny Metelli. W mauzoleum znajduje się m.in. grobowiec Cecylii Metelli. Mauzoleum jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych zabytków na Via Appia. W średniowieczu mauzoleum wraz z pobliskimi budynkami zostało zamienione w fortecę rodu Caetani, później używaną jako fortyfikacja przez wojska francuskie i austriackie. Obiekt jest wyjątkowo dobrze zachowany i udostępniony do zwiedzania. 

Willa Maksencjusza

Willa Maksencjusza (Villa di Massenzio) to kompleks pałacowy i luksusowa willa należąca do rzymskiego cesarza Maksencjusza, zbudowana na początku II wieku n.e. Obiekt składa się z pałacu, hipodromu i mauzoleum. Willa Maksencjusza jest dobrze zachowana i jest jednym z najlepiej zachowanych przykładów rzymskiej architektury pałacowej. Obiekt jest udostępniony do bezpłatnego zwiedzania.

Katakumby św. Sebastiana

Katakumby św. Sebastiana (Catacombe di San Sebastiano) to podziemny kompleks cmentarny będący jedynymi katakumbami rzymskimi, do których dostęp w ciągu wieków pozostawał stale otwarty. Katakumby znajdują się pod Bazyliką św. Sebastiana.

Zostały założone w II wieku n.e. i były używane przez chrześcijan przez ponad 1000 lat. Posiadały krypty, kaplice i komory grobowe, a także freski i mozaiki. W katakumbach pochowano wielu męczenników, w tym św. Sebastiana, który został stracony w 288 roku n.e. Katakumby są podzielone na cztery poziomy, z których pierwszy prawie całkowicie uległ zniszczeniu. 

Zwiedzanie Katakumb św. Sebastiana jest możliwe codziennie w godzinach od 10:00 do 17:00 i jest biletowane.

Bilety można również wcześniej zarezerwować przez internet, jednakże w takim przypadku do podanych cen biletów należy doliczyć po 2 € opłaty rezerwacyjnej.

Najważniejsze atrakcje Katakumb św. Sebastiana to: 

• Krypta św. Sebastiana,
• Kaplica św. Piotra, w której według legendy Piotr, pierwszy papież, ukrywał się przed prześladowaniami, 
• Freski z II i III wieku n.e. przedstawiające sceny z życia Jezusa i apostołów, 
• Mozaiki z III i IV wieku n.e. przedstawiające sceny biblijne i symboliczne.

Katakumby św. Kaliksta

Katakumby św. Kaliksta (Catacombe San Callisto) to jeden z największych i najważniejszych podziemnych cmentarzy w Rzymie. Katakumby zostały wybudowane w II wieku n.e. i są miejscem pochówku około pół miliona chrześcijan. Składają się z sieci korytarzy i komór, które rozciągają się na ponad 20 kilometrów. Korytarze są wyłożone wapieniem i oświetlone naturalnym światłem, które wpada przez otwory w suficie. Komory są różnej wielkości i kształtu. Niektóre są duże i mogą pomieścić wiele sarkofagów, podczas gdy inne są bardzo małe i przeznaczone tylko dla jednej osoby. 

Katakumby św. Kaliksta są dostępne dla zwiedzających codziennie oprócz środy w godzinach od 09:30 do 12:00 i od 14:00 do 17:00. Zwiedzanie odbywa się z przewodnikiem.

Bilety można również wcześniej zarezerwować przez internet, jednakże w takim przypadku do podanych cen biletów należy doliczyć po 2 € opłaty rezerwacyjnej.

Najważniejszymi zabytkami Katakumb św. Kaliksta są:

• Krypta papieży, w której znajdują się groby 16 papieży, w tym św. Kaliksta i św. Stefana I.
• Krypta św. Cecylii, w której spoczywają szczątki św. Cecylii, rzymskiej świętej, męczennicy z III wieku n.e.

Kościół Domine Quo Vadis

Kościół Domine Quo Vadis znajduje się około 800 metrów od bramy Porta San Sebastiano. Został zbudowany w miejscu, gdzie według legendy św. Piotr uciekając z Rzymu przed prześladowaniami Nerona spotkał Jezusa.

Według tej rozpropagowanej przez Henryka Sienkiewicza legendy, kiedy św. Piotr uciekał z Rzymu spotkał Jezusa idącego w kierunku Rzymu. Piotr zapytał Jezusa: “Quo vadis, Domine?” (Dokąd idziesz, Panie?). Jezus odpowiedział Piotrowi: “Do Rzymu idę, by mnie ukrzyżowano raz wtóry”. Wydarzenie to miało skłonić Piotra do powrotu do Rzymu, gdzie został aresztowany i stracony.

W kościele znajduje się popiersie Henryka Sienkiewicza oraz starorzymski odcisk stóp w kamieniu, który według legendy ma być cudownym odciskiem stóp Chrystusa. Ten odcisk jest w rzeczywistości kopią oryginalnego odcisku znajdującego się w Bazylice św. Sebastiana przy wcześniej opisanych Katakumbach św. Sebastiana.

Kościół jest dostępny dla zwiedzających codziennie w godzinach od 9:00 do 17:00.

Koniec trasy – Brama Świętego Sebastiana

Ostatnie kilkaset metrów spaceru prowadzi nas do Bramy Świętego Sebastiana położonej przy Murach Aureliana. 

Brama św. Sebastiana (Porta San Sebastiano) jest jedną z bram miejskich Rzymu, wybudowaną w III wieku n.e. Brama jest jednym z najlepiej zachowanych zabytków rzymskich fortyfikacji. Znajduje się około 5 kilometrów od centrum Rzymu i jest częścią Murów Aureliańskich, które zostały wybudowane w III wieku n.e., aby chronić miasto przed najazdami barbarzyńców. 

Porta San Sebastiano jest zbudowana z cegły i zwieńczona łukiem. Brama ma około 12 metrów szerokości i 15 metrów wysokości. Nad bramą znajduje się relief przedstawiający św. Sebastiana, męczennika chrześcijańskiego, który został zamordowany w Rzymie w III wieku n.e.

Brama św. Sebastiana jest dostępna dla zwiedzających bezpłatnie od wtorku do niedzieli w godzinach od 9:00 do 14:00. 

W Bramie św. Sebastiana działa Museo delle Mura (Muzeum Murów). W trakcie zwiedzania można przyjrzeć się bliżej samej Bramie, jak również obejrzeć ryciny ukazujące budowę i historię okalających Rzym murów obronnych. Na jednej z baszt znajduje się taras widokowy. Panorama Rzymu z tego miejsca nie jest może bardzo spektakularna, ale warto wejść na górę i popatrzeć na Wieczne Miasto z nieco innej perspektywy.