Najciekawsze atrakcje w Atenach – 18 miejsc w stolicy Grecji

Najlepszy system jaki dotychczas wymyślono – demokrację zawdzięczamy Grekom. I demokratycznie trzeba stwierdzić, że antyczne Ateny powinien zobaczyć każdy kto pragnie sięgnąć do źródeł cywilizacji europejskiej. Olśniewający Akropol o boskich proporcjach czy dziesiątki starożytnych śladów na terenie miasta dają wyraz geniuszu helleńskiego. Wśród nich zachwycają także przepiękne świątynie z okresu bizantyjskiego oraz interesujące budowle XIX-wieczne. Ale Ateny to także miasto współczesne pełne śródziemnomorskiego chaosu i gwaru, żyjące powoli jakby na uboczu świata. Sprawdź najciekawsze atrakcje w Atenach, które warto zobaczyć.

Aby zrozumieć Ateny należy cofnąć się o kilka tysięcy lat. Najstarsze dzieje miasta związane są z okresem mykeńskim, czyli drugą połową II wieku przed naszą erą, kiedy to na Akropolu znajdował się gród warowny. Jego rozkwit zapoczątkowało zwycięstwo Greków nad Persami pod Maratonem i Salaminą. Ważną rolę odegrała także dominująca pozycja Aten w Związku Morskim, sojuszu miast greckich przeciw Persom i decyzja o przeniesieniu skarbca Związku na wzgórze Akropolu. W 454 r. p.n.e. rozpoczęto budowę Partenonu. Od tego czasu można mówić o złotym wieku, który przypadł w większości na V stulecie przed Chrystusem. Największą rolę w tym okresie odegrał Perykles, za którego rządów przyspieszono reformy polityczne i zawarto rozejm z Persami.

W V wieku p.n.e. w Atenach wprowadzono nowy system polityczny zwany demokracją. Jej powodzenie zapewniły reformy Peryklesa i Solona. System nie był jednak doskonały. W rzeczywistości jedynie co 6 mieszkaniec Aten posiadał prawa wyborcze, a wśród pozbawionych praw byli obcokrajowcy, niewolnicy i kobiety. W tym okresie Ateny były również najistotniejszym centrum kulturalnym i umysłowym za sprawą takich postaci jak Sokrates, Eurypides, Ajschylos, Fidiasz, Demokryt, Hipokrates, czy Herodot.

Od 459 r. p.n.e. trwała wojna o dominację w Grecji pomiędzy Spartą a Atenami, przerywana okresami pokoju. Po ponad 50 latach Spartanie zajęli Ateny, zlikwidowani Związek Morski i zatopili flotę ateńską w Dardanelach. Mimo klęski Ateny pozostawały nadal ważnym ośrodkiem kulturalnym i naukowym.

W 387 r p.ne. Platon założył tu własną szkołę filozoficzną zwaną Akademią, która wykształciła wielu sławnych uczniów, jak choćby Arystotelesa. W 338 r. p.n.e. Ateny utraciły potęgę polityczną za sprawą Filipa II, ojca Aleksandra III Macedońskiego.

W 196 r. p.n.e. Rzymianie ogłosili wolność miast greckich, kończąc okres dominacji macedońskiej na tym terenie. Wolność oznaczała jednak zależność od Imperium. W owym okresie kształci się tu najwybitniejszy mówca rzymski Cyceron i wielki liryczny poeta Horacy. W okresie panowania rzymskiego powstaje Łuk Hadriana, Biblioteka i Świątynia Zeusa Olimpijskiego. W 88 r. p.n.e. Ateny zbuntowały się przeciwko kolejnemu obcemu panowaniu ale po 2 latach Rzym pokonał powstanie.

W średniowieczu dla Aten największe znaczenie miało rozprzestrzenianie się chrześcijaństwa. W tym okresie starożytne budynki i świątynie przekształcono w kościoły. Ostateczny rozpad głównego ośrodka nauki przypieczętowało w 529 r n.e. zamknięcie z rozkazu cesarza Justyniana Akademii Platona. W ciemnych wiekach Ateny opanowali na krótko Frankowie. Następnie przechodziły z rąk do rąk aż w 1456 r. przejął je turecki sułtan Mahomet II. W czasie panowania tureckiego Ateny pełniły jedynie funkcje garnizonu wojskowego, a starożytne świątynie przedstawiono w meczety i magazyny amunicji.

Pod koniec XVII wieku miasto oblegali Wenecjanie i wtedy ostatecznie został zniszczony Partenon, w którym Turcy zgromadzili zapas prochu. Wenecka artyleria ostrzelała wzgórze Akropolu i kiedy jedna z kul trafiła w Partenon wybuch obrócił wypełnioną prochem świątynię w zgliszcza.

W latach 1810-1811 w Atenach przebywał wielki poeta angielski lord Byron zaangażowany w sprawy Grecji i jej ruch niepodległościowy. Również w tym okresie archeolog łupieżca Thomas Bruce lord Elgin wywiózł do Anglii rzeźby Partenonu, podobnie jak i ambasador francuski w Turcji, który zabrał do Luwru wiele zabytków starożytnych. W 1821 roku w Atenach wybuchło powstanie, a 9 lat później Grecja uzyskała autonomię.

Polecany artykuł: 10 europejskich stolic na ciekawy city break

W czasie II wojny światowej Ateny znalazły się pod okupacją niemiecką, a tuż po zakończeniu działań rozpoczęła się wojna domowa, która pochłonęła życie ponad 100 tysięcy ofiar.

Dzisiejsze Ateny pełne są sprzeczności i chaosu. Starożytność, średniowiecze i nowoczesność wzajemnie się tu przeplatają i łączą na każdym kroku. Miasto na równi z antycznymi wspaniałościami słynie też z gigantycznych korków i smogu. Współczesna metropolia liczy sobie 3,5 miliona mieszkańców i składa się z tzw. Aten właściwych i 37 przedmieść. Zwiedzając miasto warto wyjechać poza centrum zdominowane przez ruch turystyczny. Pozwoli to dostrzec prawdziwy obraz miasta, w którym wciąż żywa tradycja miesza się z nowoczesnością przyjmowaną ostrożnie i niezbyt zachłannie.

Polecany artykuł: Co zjeść w Grecji – 10 alternatyw dla sałatki greckiej

Po tak obszernym rysie historycznym pora poznać najciekawsze atrakcje w Atenach, mieście niezwykłej historii i wspaniałych zabytków.

Akropol

Akropol jest najsłynniejszym miejscem w całej Grecji i symbolem Aten. Usytuowany jest na skalistym wzniesieniu o wysokości około 156 metrów, a jego nazwa oznacza “najwyższe miasto”. Od niego najlepiej rozpocząć zwiedzanie starożytnych Aten. Oprócz Partenonu w bliskiej odległości znajdują się najwspanialsze zabytki antycznej architektury i rzeźby. Dlatego też na Akropol warto przeznaczyć cały dzień.

W starożytności położenie takie zapewniało ochronę przed wrogiem. W czasach kultury mykeńskiej znajdował się tu warowny gród. Według legendy to w nim zamieszkiwał król Egeusz, od którego imienia pochodzi nazwa Morza Egejskiego. Po upadku królestwa mykeńskiego Akropol stał się miejscem kultu licznych bóstw.

Pierwszą monumentalną świątynią postawioną na wzgórzu była świątynia Ateny powstała w początkach VI wieku p.n.e., a rozbudowywana za czasów Tyrana Pizystrata i jego synów. Wszystkie świątynie na Akropolu zostały zniszczone w czasie najazdu perskiego w 480 r. p.n.e.

Podziwiane dziś ruiny starożytnych budowli pochodzą z drugiej połowy V w. p.n.e. Są to Partenon, Erechtejon, świątynia Nike i Propyleje. Budowle znacznie różnią się od siebie mimo, że zbudowano je w krótkich odstępach czasu. Wynika to stąd, iż plany i projekty poddawane były ocenie i głosowaniu na zgromadzeniu ludowym. Na budowlach piętno odcisnęły dwa główne prądy polityczne: postępowy i konserwatywny. Na kształt Partenonu i Propylejów wpłynęło ugrupowanie postępowe i demokratyczne, zaś na świątynię Nike i Erechtejon – ugrupowanie zachowawcze.

Dzisiejszy wygląd Akropolu różni się od pierwotnego i jest efektem prac konserwatorskich. Najważniejszą różnicą jest to, że w starożytnych czasach wiele części budynków pomalowanych było kolorowymi i jaskrawymi farbami. Dzisiejsze wyobrażenia antycznych budynków lśniących elegancką bielą jest błędne i nie ma nic wspólnego z antykiem. Wolne przestrzenie na Akropolu zapełniały drzewa i posągi poświęcone różnym bogom.

W okresie panowania rzymskiego przed Partenonem wzniesiono świątynię ku czci cesarza Augusta. W VI wieku Partenon przerobiono na chrześcijański kościół. Potem budynek służył jako cerkiew prawosławna, następnie zaś jako meczet. W czasie panowania tureckiego wzgórze Akropolu przeznaczono na koszary i pokryto budynkami mieszkalnymi, w samym zaś Partenonie umieszczono magazyn prochu.

Dzisiaj zabytkowym budynkom zagraża zanieczyszczenie powietrza i spaliny. Każdy budynek jest systematycznie konserwowany. Oryginalne rzeźby wędrują do muzeum i zastępowane są kopiami.

Partenon

W latach 447-432 p.n.e. na szczycie Akropolu wybudowano Partenon, wielką świątynię ku chwale bogini Ateny. Była ona patronką miasta, która pomogła uratować Greków przed Persami. Nazwa świątyni pochodzi właśnie od Ateny Partenos (Ateny Dziewicy).

Dzięki znakomitemu projektowi i mistrzowskiemu wykonaniu Partenon przetrwał niemal 2,5 tysiąca lat. W założeniu kamienna budowla miała być większa od świątyni Zeusa w Olimpii i pokazywać potęgę Ateńczyków. Jej długość wynosi 71 metrów, a szerokość 31 metrów. Perystyl, czyli kolumnada zewnętrzna, liczył 46 kolumn. Górną część budowli bogato pokryto płaskorzeźbami w intensywnych barwach, zaś dach składał się z marmurowych płyt ułożonych na drewnianym belkowaniu.

To sanktuarium charakteryzuje się niezwykłymi dekoracjami plastycznymi. Szczególną uwagę zwracają rzeźby tympanonów, które zarówno po stronie zachodniej jak i wschodniej przedstawiają bogów oraz herosów, narodziny bogini i jej walkę z Posejdonem o panowanie nad Attyką.

W środku świątyni znajdował się stojący na cokole posąg bogini Ateny wykonany przez samego Fidiasza ze złota i kości słoniowej. Zdobiące go płaskorzeźby opisywały historie bogini podczas gdy majestatyczny posąg promieniał mocnymi barwami. Posąg miał 12 metrów wysokości i ponieważ został podobno wykonany z ponad tony złota nie zachował się do dzisiejszych czasów.

Partenon pełnił również funkcję skarbca. Przechowywano w nim fundusze Aten i Związku Morskiego.

Za projektantów budowli uważa się Iktinosa i Fidiasza, którzy stworzyli ją w stylu doryckim, choć wewnątrz w dekoracji celli zastosowano porządek joński. Dotyczy to czterech kolumn oraz wspaniałego 160-metrowego fryzu jońskiego, który ukazuje procesję panatenajską na Akropol.

Podczas uroczystej ceremonii ofiarowywano bogini w darze wspaniale utkany peplos. W scenie znalazło się miejsce dla 360 osób, 220 zwierząt i 10 wozów. Widzimy tu bogów, herosów, jeźdźców, dziewczęta tkające peplos, muzykantów i zaprzęgi. Święto, które przypominało orientalne uroczystości noworoczne wyznaczało czas bliskiego zespolenia całej wspólnoty z bóstwem opiekuńczym. Wrażenie głębi we fryzie uzyskano mimo zaledwie 5-cm rzeczywistej głębokości reliefu, dzięki prostej sztuczce. Kolejne postaci w ramach jednej grupy zachodzą na siebie, co buduje wrażenie przestrzenności. Połowa oryginalnych rzeźb fryzu znajduje się obecnie w British Museum w Londynie.

Partenon jest architektonicznym majstersztykiem. Zastosowano w nim techniki bazujące na złudzeniach optycznych dzięki którym budowla wydaje się harmonijna i proporcjonalne. Doryckie kolumny nie mają kształtu regularnego, lecz są wybrzuszone w 2/5 wysokości by sprawiać wrażenie idealnie pionowych. Dodatkowo wszystkie nachylone są do środka budowli by wyrównać ją optycznie. Oprócz tego poziome z pozoru elementy są w istocie lekko wygięte. Świadome operowanie technikami prowadzącymi do iluzji idealnych linii poziomych i pionowych świadczy o wysokim stopniu rozwoju greckiej architektury złotego wieku.

Tak wysoki poziom techniczny nie był jedynie świadectwem wielkiej zdolności uczonych, ale miał również swoją głębię duchową. Zawiera się ona w tak zwanej boskiej proporcji, czyli inaczej w zasadzie złotego podziału. To właśnie według niej wzniesiono Partenon i wyrzeźbiono setki posągów, choćby Afrodyty z Milo. Greccy geometrzy potrafili podzielić każdy odcinek na dwie części tak, że stosunek długości odcinka dłuższego do krótszego równał się stosunkowi całego odcinka do części dłuższej i wynosił wartość liczby Fi (Φ) czyli 1,618. Boska proporcja wkroczyła praktycznie w każdą dziedzinę klasycznej cywilizacji greckiej, a przez to i w całą cywilizację zachodnią.

Ta zasada uznana została za wymiar doskonały, godny bogów. Wierzono, że podoba się ona duszy i sprawia jej przyjemność. Od czasów renesansu w Europie boska proporcja pojawia się w każdej dziedzinie sztuki: w kształtach płócien, rozmiarach postaci, przy projektowaniu iloczasu w muzyce.

Propyleje

Pierwszą budowlą wzgórza są Propyleje, monumentalne wrota, które miały prowadzić ze świata śmiertelników do świata duchowego. To paradne wejście zbudowano w latach 30. IV w. p.n.e. według projektu Mnesiklesa. Budynek ten jednocześnie pełnił funkcję budowli obronnej, stanowiąc część pierścienia murów wokół Akropolu.

Propyleje otwiera kolumnada dorycka, zaś w środku kolumny utrzymane są w porządku jońskim. W skrzydle północnym znajdowała się Pinakoteka, czyli pierwsza na świecie galeria malarstwa.

Przed architektem Propylejów stało nie lada wyzwanie wyrównania poziomów między fasadą zewnętrzną a wewnętrzną. W dodatku droga procesyjna przebiegająca przez Propyleje przeznaczona była dla wozów uczestniczących w uroczystych pochodach, natomiast piesi mieli do dyspozycji schody po prawej i lewej stronie.

Mnesiklesowi udało się uzyskać pozorną symetrię między skrzydłami obejmującymi budynek bramy. Z powodu drogi procesyjnej szerokość przęsła jest większa wewnątrz niż po bokach. Rampę obejmują dwa rzędy trzech dużych jońskich kolumn. Natomiast wysokie podpory, które mają prawie taką samą średnicę co doryckie kolumny frontowe niwelują różnicę poziomów.

Dekoracja fasady Propylejów ograniczała się do belkowania typowego dla porządku doryckiego. Ten architektoniczny wystrój współgrał z Partenonem, a jednocześnie miał tworzyć przeciwwagę dla jego bogatych ozdób.

Ściana frontowa zwrócona jest w stronę wzgórza Pnyks, miejsca zgromadzeń ludowych. Między Propylejami a Partenonem znajdował się niegdyś posąg Ateny Promachos (Ateny Wojowniczki). Rzeźba wykonana była z brąz, a jej wielkość była legendarna. Ponoć blask promieni słonecznych odbijających się od hełmu i włóczni bogini dostrzegalny był z morza niczym światło latarni morskiej.

Erechtejon

Po przejściu przez Propyleje zmierzając w kierunku Partenonu po lewej stronie odnajdujemy Erechtejon, przewyższający Partenon. Jest jedną z najwymyślniejszych budowli klasycznej architektury sakralnej. Zbudowany około 421-406 r. p.n.e. w czasie zawieszenia broni podczas wojny peloponeskiej tworzy duży kontrast z Partenonem nie tylko z powodu wielkości, ale także dzięki swej nieregularnej bryle.

Wymiary budowli to 23 metry długości i 12 metrów szerokości. Świątynia zawdzięcza swą nazwę mitycznemu królowi Erechteuszowi, herosowi wychowanemu przez Atenę na długo przed nastaniem złotej ery jej miasta. Erechtejon poświęcony był Atenie Polias (Bogini Miasta), Posejdonowi i Hefajstosowi.

Erechtejon stoi na wschodnio-zachodniej osi i po stronie wschodniej można podziwiać jego piękną jońską fasadę z sześcioma klasycznymi kolumnami. Poprzeczny, poświęcony Atenie naos mieścił prawdopodobnie stary wizerunek bogini. Za nim znajdowały się dwa podobne do siebie pomieszczenia, które mieściły ołtarze kultu Hefajstosa.

Fasadę w zachodniej części budynku podpierają cztery półkolumny, pomiędzy którymi widać otwory przypominające okna. Z tej strony Erechtejon wydaje się być niezwykle skromny w porównaniu z Partenonem. Sala kolumnowa wystająca ponad zbocze umiejscowiona jest od północy. Sąsiaduje z nią poświęcone Posejdonowi (Erechteusowi) podłużne pomieszczenie tworzące piwnicę zachodniego obszaru świątyni.

Heros Erechteus jako prakról panujący nad Atenami był kojarzony z Posejdonem, który podobnie jak Atena rościł sobie prawo do patronatu nad miastem. Wąska sala prowadzi do schodów, którymi dochodzi się do Ganku Kor. To najsłynniejsza część budowli. Zamiast kolumn użyto tu kariatyd, czyli dziewcząt o smukłych proporcjach ubranych w sfalowane szaty. Kariatydy niosą na głowach poduszki i płyty, na których wspiera się belkowanie przybudówki. Widoczne dzisiaj kariatydy to kopie. Oryginały znajdują się w British Museum w Londynie i Muzeum Akropolu.

W świątyni znajdowało się kilka różnych miejsc kultu m.in. ślad trójzębu pozostawiony przez Posejdona na skale, gdy bóg mórz rywalizował z Ateną o funkcję bóstwa opiekuńczego miasta, grób pierwszego mitycznego króla Aten – Kekropsa, drzewo oliwne poświęcone Atenie,oraz Ksoanon – najstarszy posąg bogini wykonany z drewna oliwki.

Świątynia Ateny

Budowę Świątyni Ateny Nike Apteros (Nike Bezskrzydłej) rozpoczęto około roku 425 p.ne. dla uczczenia zwycięskiego zakończenia wojny z Persami. Znajdująca się po prawej stronie Propylejów budowla została zniszczona w XVII wieku, lecz odbudowano ją w 1935 roku. Świątynię usytuowano nad urwistym zboczem Akropolu. Była najmniejszą budowlą sakralną na Akropolu i wyraźnie odróżnia się od monumentalnych Propylejów. Utrzymana jest w porządku jońskim i została zaprojektowana przez Kallikratesa. Ma niewielkie rozmiary: około 8 na 5 metrów. Na ciągłym fryzie jońskim przedstawiono po raz pierwszy nie mitologiczne a historyczne wydarzenia – bitwę pod Platejami oraz inne wydarzenia z walk Greków z Persami.

Boginię zwycięstwa Nike zwykle przedstawiano ze skrzydłami. Boginię Atenę Nike przedstawiano bez skrzydeł. Apteros znaczy właśnie “bezskrzydła”. Niestety rzeźba nie zachowała się do naszych czasów. Nie ocalała nawet żadna jej rzymska kopia. Legenda głosi iż Ateńczycy nie dali bogini zwycięstwa skrzydeł, aby ta nigdy nie opuściła ich miasta.

Świątynia zbudowana jest na wysokiej podmurówce, która niweluje nierówności terenu. Jońskie kolumny budowli wykonane są z pojedynczych kamiennych bloków. Ich kapitele zbliżone są stylistycznie do jońskich kapiteli Propylejów. Łatwo zauważyć, że reliefy fryzu są bardzo silnie uszkodzone. Wschodnia i południowa część fryzu zachowała się w oryginale.

W 1935 roku świątynię całkowicie rozebrano gdyż groziła zawaleniem. W trakcie prac konserwatorskich w wysokiej podmurówce odkryto pozostałości fundamentów dawniejszej świątyni z czasów Pizystrata. Obecnie są one widoczne przez otwór w podłodze celli zachowanej świątyni Ateny Nike.

Muzeum Akropolu

W Muzeum Akropolu znajdują się fragmenty fryzów i rzeźb, które prezentowane są na czterech piętrach w porządku chronologicznym. W pierwszej Sali znajduje się przedstawienie herosa Heraklesa z VII wieku p.n.e. W sali drugiej stoi słynna rzeźba, marmurowy posąg tak zwanego Moschoforosa, czyli młodzieńca niosącego cielca na ofiarę. Rzeźba pochodzi z około 570-560 r. p.n.e. W następnych salach znajdują się dary wotywne w postaci rzeźb przedstawiających młode dziewczęta, tzw. kory z VI wieku p.n.e. Ciekawym eksponatem jest również rzeźba Jeździec Rampin, przedstawiająca zwycięzcę w wyścigach koni, który na głowie ma wieniec z dębowych liści.

W sali szóstej zgromadzono zabytki sprzed zniszczenia Akropolu przez Persów m.in. rzeźbę Efeb Kritiosa oraz relief ukazujący tzw. Atenę Melancholijną. Płaskorzeźba pochodzi z około 460 r. p.n.e. i pokazuje charakterystyczne dla okresu klasycznego przedstawianie bogów w ludzkich pozach. Płaskorzeźba pokazuje Atenę wspartą na włóczni, sprawiającą wrażenie zamyślonej i zmęczonej. W sali siódmej znajdują się zrekonstruowane fragmenty rzeźb szczytu Partenonu, a w kolejnej sali wystawiona jest rekonstrukcja fryzu panatenajskiego. W ostatnim pomieszczeniu znajdują się cztery autentyczne kariatydy z Erechtejonu.

Teatr Dionizosa

Niezwykle interesujące jest zbocze południowe Akropolu, na którym znajdują się ruiny dwóch teatrów: greckiego i rzymskiego. Na południowym zboczu Akropolu znajduje się Teatr Dionizosa pochodzący z IV wieku p.n.e., chociaż teatr istniał w tym miejscu prawdopodobnie już 200 lat wcześniej. Budowlę uważa się za miejsce narodzin teatru. W okresie złotego wieku wystawiano tu sztuki Ajschylosa, Sofoklesa i Eurypidesa.

Początkowo widzowie gromadzili się po prostu na zboczu góry, zaś około 330 r. p.n.e. widownia przybrała dzisiejszy kształt z rzędami kamiennych ław. Zabudowania sceny pochodzą z IV wieku kiedy w przedstawieniach zaczęto wykorzystywać wykonane z drewna i płótna dekoracje. Inicjatorem malowanych dekoracji był Agataros. Wiadomo, że artysta ten był odpowiedzialny za oprawę graficzną sztuki Ajschylosa “Siedmiu przeciw Tebom”. Prawdopodobnie każdy gatunek sceniczny posiadał właściwe dla siebie dekoracje, podobnie jak maski i kostiumy.

Spektakle odbywały się w trakcie corocznego święta ku czci boga Dionizosa. Obchody trwały siedem dni i podczas trzech z nich wystawiano w teatrze tragedie i komedie. Wstęp na spektakle był bezpłatny, lecz dozwolony jedynie dla mężczyzn. Widowiska finansowali zamożni obywatele i to właśnie sponsorzy wyłonionego w konkursie najlepszego przedstawienia, a nie aktorzy, byli nagradzani.

W IV w. p.n.e. cały pierwszy rząd zarezerwowany był dla gości honorowych. Najbardziej zaszczytne miejsce oznaczone inskrypcjami przeznaczone było dla kapłana Dionizosa Eleuterosa. W pozostałych zasiadali kapłani, wysocy urzędnicy i dobroczyńcy. Prawdopodobnie miejsca te były wyznaczone od samego początku istnienia teatru. W czasach rzymskiego panowania cesarz Hadrian kazał wznieść oddzielne lokum honorowe dla siebie, które przetrwało do dziś. Teatr miał ogółem od 14 do 17 tysięcy miejsc, choć wydaje się, że mógł pomieścić znacznie więcej widzów.

Odeon Heroda Attyka

W pobliżu Teatru Dionizosa znajduje się kolejny amfiteatr antyczny. Jest to rzymski Odeon Heroda Attyka. Zbudowany został prawdopodobnie w II w. n.e. Nazwa odeonu pochodzi od nazwiska Heroda Attyka, bogatego Ateńczyka, który pochodził z Maratonu i był sławnym mówcą i nauczycielem Marka Aureliusza.

Budynek łączy w sobie cechy teatru greckiego i rzymskiego. Plan przypomina budowle greckie natomiast wysoka fasada z licznymi niszami i budynki sceniczne charakterystyczne są dla teatrów rzymskich. Widownia liczy 37 rzędów i może pomieścić 5 tysięcy gości. Jest bardzo stroma w porównaniu z Teatrem Dionizosa.

W czasach panowania tureckiego odeon zamieniono w warowny fort. Teatr przetrwał jednak w bardzo dobrym stanie. W XIX wieku poddano go restauracji i konserwacji. Ławy dla widzów wyłożono na nowo marmurem oraz uzupełniono łuki górnych pięter fasady.

Obecnie w czasie Festiwalu Ateńskiego do dziś wystawiane są w nim spektakle. Teatr nazwano odeonem, domem koncertowym, bo w czasach rzymskich służył także jako miejsce koncertowe.

Areopag i Pnyks

Schodząc z Akropolu, ze strony zachodniej widoczne są wzgórza Areopag i Pnyks. Idąc w dół zbocza trafiamy na skaliste wzgórze Areopagu zwane też wzniesieniem Aresa. Ścieżka zaczyna się poniżej wejścia na Akropol, schodami wyciosanymi bezpośrednio w skale. Ze wzgórza rozciąga się fantastyczny widok na Akropol.

W starożytnych Atenach wzgórze Areopag było siedzibą rady starszych i trybunału sądowego. Nazwa rady pochodzi od miejsca obrad, które poświęcone było bogowi wojny Aresowi i boginiom zemsty Eryniom. Do dzisiaj zachowały się na nim jedynie ślady fundamentów i ruiny kościoła św. Dionizego, który jako pierwszy Ateńczyk tutaj został nawrócony na chrześcijaństwo przez św. Pawła w 49 roku. Grecki tekst, który wygłosił św. Paweł na wzgórzu wyryty jest na pamiątkę na kamiennej płycie po wschodniej stronie wschodów wiodących na Areopag.

Na Pnyks wiedzie droga rozpoczynająca się przy Odeonie. Na wzgórzu w czasach starożytnych zbierali się obywatele Aten. Na demokratycznym zgromadzeniu dyskutowano o wszystkich sprawach i poddawano je głosowaniu. Najistotniejsze polityczne kwestie głosowane były na Areopagu przez radę starszych.

W czasie trwania demokracji ateńskiej kompetencje i znaczenie obu zgromadzeń wielokrotnie się zmieniały: raz na rzecz Areopagu, a raz na korzyść Pnyksa. Zebraniom na Pnyksie sprzyjało ukształtowanie terenu umożliwiając zebranie się około 6 tysięcy obywateli. Mówcy przemawiali do tłumu ze wznoszącego się od strony północnej skalistego tarasu. Obywatele zbierali się na wzgórzu około 40 razy w roku.

Agora Ateńska

Schodząc z Akropolu w kierunku północnym trafiamy na rozległy plac greckiej agory. Jest to drugie najważniejsze miejsce dla starożytnej historii miasta.

Agora Ateńska, czyli rynek, stanowiła centrum codziennego życia starożytnych Aten. To kwadratowy plac o boku 120 metrów, który w starożytności pełnił funkcję targu i miejsca zgromadzeń. Agora była również centrum myśli starożytnych Aten. Tu właśnie zrodziła się polityka oraz filozofia, umiłowanie mądrości i swobodna wymiana poglądów. Na placu do zgromadzonych przemawiali tacy filozofowie jak Platon czy Arystoteles. Poparcia wśród tłumu zbierającego się na Agorze szukali zaś politycy, Perykles czy Temistokles. Tu też mieszkał, był sądzony i zmarł Sokrates, skazany na śmierć przez wypicie cykuty w więziennej celi.

Przed przeniesieniem na wzgórze Pnyks na Agorze obradowało zgromadzenie ludowe. Pierwotnie plac przecinała na ukos droga panatenajska, którą do Partenonu wędrowały procesje. Plac otoczony był świątyniami, gmachami administracji i budynkami sklepów oraz arkadami, w których znajdowały się kramy. W V wieku p.n.e. na samym środku placu wydzielono przestrzeń, którą uważano za świętą strefę. Nie mieli do niej wstępu przestępcy oraz ludzie spoza społeczności ateńskiej.

Plac był wielokrotnie przebudowywany. Jego dzisiejszy wygląd pochodzi z czasów rzymskich. Na agorze starożytnej zrekonstruowano wielką podłużną Stoę Attalosa. Budynków tego typu było tu niegdyś więcej. Mieściły się w nich sklepiki, kramy i warsztaty rzemieślnicze. Fundatorem budynku był Herod Attyka, któremu zawdzięczamy też Odeon.

Obecnie w Stoi Attalosa znajduje się Muzeum Agory, w którego zbiorach są eksponaty dotyczące prywatnego i politycznego życia Ateńczyków. Podziwiać można zachowane przedmioty codziennego użytku, jak również zachowane skorupki z wydrapanymi nazwiskami mieszkańców skazanych na wygnanie z miasta w trakcie sądów skorupkowych odbywających się właśnie na Agorze. Można tu zobaczyć również fragment posągu Apollina, który niegdyś znajdował się w świątyni boga na Agorze.

Świątynia Hefajstosa (Hefajstejon)

Świątynia Hefajstosa znajduje się na niewielkim wzniesieniu naprzeciwko Stoi Attalosa. Usytuowana na obrzeżach Agory świątynia została wzniesiona w V wieku p.n.e. w porządku doryckim. Jest najlepiej zachowaną do czasów dzisiejszych świątynią grecką, choć imię architekta nie przetrwało do naszych czasów.

Budowla poświęcona była Hefajstosowi, bogowi ognia i kowalstwa. Składa się z 34 kolumn otaczających wnętrze, w którym znajdował się kiedyś wizerunek Hefajstosa i Ateny. Od IV wieku n.e. budynek przekształcono w kościół chrześcijański, dzięki czemu uniknął on rozbiórki na materiały budowlane i przetrwał w doskonałym stanie.

Świątynię zdobi fryz ukazujący bohaterskie czyny Heraklesa i Tezeusza, dlatego budynek bywa niekiedy mylnie nazywany również Tezejonem.

Budowę świątyni rozpoczęto przed wzniesieniem Partenonu w 449 roku p.n.e. jako pierwsze przedsięwzięcie w ramach planu wielkiej odbudowy Aten po pokoju z Persami. Budynek ukończono jednak dopiero w latach 20. V wieku p.n.e.

Świątynia ma wymiary około 31 metrów na 14 metrów i jest zbudowana z marmuru. Podobnie jak w przypadku Akropolu w podmurówce zastosowano krzywizny dające efekty optyczne. Różnice pomiędzy poziomami wynoszą 3,5 cm na krótszym boku i 4,5 cm na boku dłuższym.

Dekoracja rzeźbiarska fryzu składa się z 10 płaskorzeźbionych metop ukazujących prace Herkulesa. Dodatkowe 4 ukazują czyny Tezeusza. Wewnątrz znajdowały się posągi kultowe dłuta Alkamenesa. Chociaż świątynia utrzymana jest w porządku doryckim to podobnie jak Partenon Hefajstejon wykazuje wiele elementów jońskich.

Agora Rzymska (Forum Rzymskie)

W sąsiedztwie Agory Ateńskiej około 10 roku n.e. została wybudowana Agora Rzymska. Otoczona była kolumnadami, w której mieściły się sklepy oraz kramy. Została zbudowana za Juliusza Cezara i Oktawiana Augusta. Do czasów dzisiejszych zachowała się główna brama łącząca nową agorę ze starą. Do ciekawostek należy wyryte na pilastrze wychodzącym na Akropol zarządzenie cesarza Hadriana odnośnie zasad sprzedaży oliwy.

We wschodniej części Agory Rzymskiej stoi Wieża Wiatrów. Na południowy wschód od budowli rozpoczyna się najstarsza ateńska dzielnica Plaka, pełna wąskich uliczek i małych podwórek. Uliczki prowadzą ku zboczom Akropolu i łączą się ze sobą schodkami. Idąc w kierunku południowo-wschodnim dochodzi się do słynnej ulicy Trójnogów (Tripodes). Stąd można dojść na placyk, na którym znajduje się pomnik Lizykratesa. Dalej ulica prowadzi wprost na Łuk Hadriana i do Świątyni Zeusa.

Wieża Wiatrów pochodzi z I wieku n.e. z czasów panowania rzymskiego i jest najbardziej intrygującą ruiną w rejonie Agory Rzymskiej. Za swoich najlepszych czasów wieża pełniła funkcję kompasu, zegara słonecznego, wiatrowskazu i zegara wodnego. Ma ośmiokątny kształt i około 12 metrów wysokości. Umieszczony był na niej ruchomy posąg trytona, który pokazywał skąd wieje wiatr. Na każdej ścianie dodatkowo znajdował się zegar słoneczny i płaskorzeźby antycznych bogów wiatrów.

Od Wieży Wiatrów w kierunku północnym biegnie droga, do której przylega wschodnia elewacja Biblioteki Hadriana, wzniesionej około 132 roku. Budynek został w VI wieku zabudowany bazyliką chrześcijańską i przekształcony, lecz szczęśliwie zachowała się najmniej przekształcona fasada. Bibliotekę Hadriana odkryto w czasie wykopalisk w XIX wieku. Była to duża budowla o przybliżonych wymiarach 122 x 82 metry. Prawdopodobnie pomieszczenia biblioteki znajdowały się we wschodniej części budowli. W centrum znajdowała się sala z niszami służąca za magazyn ksiąg, a w bocznych mogło być umieszczone archiwum.

Świątynia Zeusa Olimpijskiego (Olimpiejon)

Przy jednej z najbardziej ruchliwych ulic w Atenach, ulicy Królowej Amalii, znajduje się Świątynia Zeusa Olimpijskiego. Budowla jest umiejscowiona na szerokim tarasie, który tworzy jednocześnie ogrodzenie. Świątynia została ukończona około 130 roku za panowania cesarza Hadriana. Jednak jej budowę rozpoczęto 700 lat wcześniej za rządów Pizystratydów.

Budynek miał 104 kolumny 17-metrowej wysokości. Do dziś zachowało się 16 z nich, z czego jedna runęła w czasie trzęsienia ziemi w XIX wieku i rozpadła na poszczególne bębny, które leżą po południowej stronie budowli. We wnętrzu świątyni znajdował się posąg Zeusa z kości słoniowej i złota, a potem pomnik cesarza Hadriana na koniu. Olimpiejon został zniszczony zarówno przez trzęsienia ziemi jak i grabieże późniejszych zdobywców Aten: Genueńczyków, Wenecjan i Turków.

Świątynia Zeusa stoi na trzystopniowej podstawie o wymiarach około 107 x 41 metrów. Średnica korynckich kapiteli wynosi blisko 3 metry, a wysokość belkowania, które kolumny podtrzymują to około 2 metry.

Łuk Hadriana

Nieopodal Świątyni Zeusa znajduje się Łuk Hadriana. Został wybudowany około 132 roku z rozkazu cesarza Hadriana i ku jego chwale. Jest to wielka, prawie 18-metrowa brama, szeroka na 14 metrów. Łuk składa się z dwóch kondygnacji. W dolnej półkolisty łuk wsparty jest na korynckich filarach. Niegdyś z obu stron znajdowały się dodatkowo kolumny, po których pozostały do dziś jedynie bazy. Górna część, czyli attyka, składa się z korynckich kolumn i filarów, tworzących trzy otwory i wspierających belkowanie oraz niewielki tympanon.

W Łuku Hadriana widać inspirację architekturą grecką. Jego smukłe proporcje oraz delikatna ażurowa budowa odróżniają go od typowych rzymskich łuków triumfalnych. Na Łuku znajduje się inskrypcja informująca, że po Tezeuszu, mitycznym założycielu Aten, Hadrian jest jego następcą.

Narodowe Muzeum Archeologiczne

Narodowe Muzeum Archeologiczne to największa i najwspanialsza kolekcja sztuki starożytnej na świecie, na zwiedzenie której trzeba przeznaczyć minimum pół dnia. Gmach stoi w głębi dużego zielonego skweru.

Kolekcję, uporządkowaną chronologicznie, otwierają zabytki okresu mykeńskiego, a pośród nich najbardziej znana złota maska pośmiertna tzw. Maska Agamemnona pochodząca sprzed 3,5 tysiąca lat. Maska ukazuje znużonego brodatego mężczyznę o oczach w kształcie migdałów.

W kolejnych salach prezentowane są znaleziska kultury cykladzkiej z około II wieku p.n.e., w tym najstarszy zabytek – cykladzki idol harfisty z III tysiąclecia p.n.e. Do najsłynniejszych eksponatów Muzeum można zaliczyć również 2-metrową statuę młodzieńca z VI w. p.n.e. Kuros z Anawisos. W kolekcji odnajdziemy również inne podobne rzeźby np. Kurosa z Meolos lub z Sunion. Tego typu posągi stawiane były na grobach lub ofiarowywane jako wota dziękczynne. Niezwykle ciekawy jest także posąg prawdopodobnie Posejdona ciskającego trójząb, bądź też Zeusa rzucającego piorunem z około 480 r. p.n.e.

Keramejkos

Keramejkos leży nieco na uboczu głównych szlaków turystycznych i po zwiedzaniu zawsze zatłoczonego Akropolu jest przyjemnym wytchnieniem i oazą spokoju. Niegdyś antyczny cmentarz Aten – Keramejkos był dzielnicą miasta. Jednakże sytuowano tu groby już od XII wieku p.n.e.

W starożytności Keramejkos zamieszkiwali garncarze. Przy wejściu widać pozostałości murów wzniesionych przez Ateńczyków do obrony przed Spartą. Mury dzieliły Karemejkos na wewnętrzny oraz zewnętrzny, w którym znajdowała się nekropolia. W obrębie cmentarza były bramy: Święta Brama (Hiera Pyli) i Brama Podwójna (Dipylon).

Jak wyglądał ateński cmentarz w epoce klasycznej pokazuje zrekonstruowany fragment odcinka Alei Grobów zaczynającej się około 100 metrów od Świętej Bramy. Greckie cmentarze budowano jak miasto. Groby członków jednej rodziny znajdowały się wokół pomnika głowy rodu i zajmowały kwatery ogrodzone murami i ozdobione rzeźbami. Nad nagrobkami wznoszono najczęściej marmurowe stele z płaskorzeźbami przedstawiającymi zmarłych lub alegoryczne sceny.

Zachowały się tu także fragmenty budynku zwanego Pompejonem. Przechowywano w nim machiny i wozy używane w czasie procesji. Przed budynkiem widoczne są wyżłobienia pozostawione przez koła wozów i ślady zamykania bramy.

Plac Konstytucji (Syntagma)

Reprezentacyjnym placem stolicy Grecji jest Plac Syntagma (Konstytucji) nazwany na cześć pierwszej Konstytucji Grecji wydanej w 1843 roku przez pierwszego króla niepodległej Grecji – Ottona I. Znajduje się przy nim gmach obecnego Parlamentu, który wzniesiony był jako pałac królewski.

Przed budynkiem usytuowano Grób Nieznanego Żołnierza. Straż przy nim pełni gwardia ubrana w charakterystyczne mundury: spódniczki, buty z pomponami i getry. Jest to tradycyjny strój góralski. Gwardziści nazywani są evzonami. O każdej pełnej godzinie odbywa się niezwykle widowiskowa zmiana warty chętnie fotografowana przez turystów. Szczególną uwagę zwraca taneczny sposób w jaki maszerują gwardziści.

Ogród Narodowy

Ogród Narodowy to najstarszy ateński park, który powstał w 1836 roku dla królowej Amalii, żony Ottona I. Pośrodku ogrodu stoi okazały Zappeion, budynek wystawowy, a obecnie centrum konferencyjne. Na tyłach parku można podziwiać Pałac Prezydencki, dawny zamek królewski, wzniesiony w latach 30. XIX wieku. Ogród zamkowy jest obecnie parkiem publicznym i daje prawdziwe wytchnienie po zatłoczonym i chaotycznym centrum Aten.

Polecane atrakcje w Atenach

Ateny to obowiązkowa pozycja podczas podróży do Grecji. Odwiedź Akropol i inne atrakcje w Atenach, które pozwolą poznać stolicę Grecji również od tej mniej znanej strony.