Co zobaczyć w Egipcie – Abydos, czyli święte miasto Ozyrysa

W górnym Egipcie znajduje się najwięcej świątyń z czasu faraonów, a pierwszym wielkim kompleksem jest Abydos, w którym czczony był Ozyrys. Abydos było miejscem pochówku pierwszych faraonów zjednoczonego Egiptu, a także ważnym ośrodkiem kultu Ozyrysa, boga śmierci i odrodzenia.

Według mitologii egipskiej bóg Re podzielił świat między dwóch braci – Seta i Ozyrysa. Niezadowolony z części, którą otrzymał, Set zamordował brata, poćwiartował jego ciało i rozrzucił po całym świecie. Izyda, żona Ozyrysa poskładała szczątki i owinęła bandażem tworząc pierwszą mumię. Z pomocą innych bogów udało się go na chwilę wskrzesić. Wtedy został poczęty bóg Horus. Ostatecznie Ozyrys stał się władcą podziemnego świata śmierci, ale również i odrodzonego życia.

Jego kult w Abydos wiązał się z przekonaniem, że została tu pochowana głowa lub korpus bóstwa. Dwa razy w roku odbywały się tu święta. Podczas święta wielkiego przejścia upamiętniano poszukiwanie i odnalezienie szczątków boga, a w czasie święta Ozyrysa powtarzano w serii misteriów mit z nim związany.

Świątynia Setiego I w Abydos

Największą i najpiękniejszą świątynią Abydos jest Świątynia Setiego I. Powstała około 1290 roku p.n.e. Ukończona została przez jego syna Ramzesa II. Uważa się, że to właśnie podczas panowania Setiego I Egipt odzyskał spokój wewnętrzny po okresie panowania Echnatona.

Plan świątyni ma nietypowy kształt litery L i uwzględnia aż siedem sanktuariów. Na teren wchodzimy przez pierwszy, dziś już zrujnowany pylon, za którym znajduje się pierwszy dziedziniec ofiarny. Mury go otaczające dekorowane są scenami bitew, w których brał udział Ramzes II. Pośrodku placu znajdują się dwie studnie, w których dokonywano rytualnego obmycia przed wstąpieniem do sanktuariów.

Łagodnie wznoszącymi się schodami zbliżamy się do portyku, który sprawia niezwykle surowe wrażenie, bardziej przypominając nowoczesną architekturę. Dawniej przed każdym z filarów stał posąg Ozyrysa z twarzą Ramzesa II.

Przez portyk przechodzimy na kolejny nieco mniejszy dziedziniec. Również on zdobiony był za czasów panowania Ramzesa. Do właściwej świątyni prowadzą schody. Wchodzimy nimi na platformę. Stają na niej czteroboczne filary, na których wyobrażony został Ramzes podczas wykonywania czynności kultowych. Za nimi rozciąga się pierwsza sala hypostylowa. Znajdują się tu ustawione w dwóch rzędach 24 potężne kolumny o kształcie wiązek papirusowych łodyg.

Polecany artykuł: Pogoda w Egipcie – kiedy najlepiej jechać na wakacje

Siedmioro drzwi prowadzi do drugiej sali hypostylowej, za którą znajdują się kaplice poświęcone siedmiu egipskim bogom. Po lewej stronie znajdują się kaplice poświęcone Ozyrysowi, Izydzie i Horusowi jako trójcy ozyriackiej. W środkowej części znajdowała się kaplica poświęcona Amonowi. Kolejne dwie po prawej stronie były poświęcone Ptahowi i Re-Horachte, a ostatnia – Setowi.

Ustawiono tu 36 filarów, a ściany zdobione są przepięknymi, niezwykle delikatnymi płaskorzeźbami wyrażającymi Setiego składającego ofiarę bogom. Na ścianach każdej z kaplic wyryto rytuały jakie odprawia się podczas świąt poszczególnych bóstw.

W kaplicy Ozyrysa znajdują się drzwi prowadzące do sal, w których w sposób szczególny czczono tego boga. W największym pomieszczeniu znajduje się 10 kolumn, na których zachowały się płaskorzeźby ukazujące faraona składającego ofiary. Możemy tu przekonać się jak kolorowe były pierwotnie egipskie świątynie. Na kolumnach zachowały się oryginalne polichromie.

Po powrocie do drugiej sali hypostylowej staniemy przed parą drzwi. Jeśli wejdziemy w te znajdujące się po lewej stronie znajdziemy się w tak zwanej Królewskiej Galerii. To niezwykłe miejsce. Na ścianach tylnej kaplicy sali Ptaha znajduje się tzw. Lista z Abydos. Wykuto na niej kartusze z imionami 76 faraonów, poczynając od Menesa (Narmera), pierwszego władcy zjednoczonego Egiptu, a skończywszy na Setim I. Galerię opuszczamy bocznymi drzwiami.

Osireion

Bezpośrednio na południowy zachód za świątynią grobową Setiego I znajdują się ruiny kolejnego ważnego budynku Abydos – Osireionu. Został zbudowany w okresie Nowego Państwa, około 1290 roku p.n.e., za panowania faraona Setiego I.

Osireion jest zbudowany z bloków wapiennych i ma kształt prostokąta o wymiarach 45 na 30 metrów. Składa się z trzech poziomów. Na parterze znajduje się dziedziniec otoczony kolumnami.

Główną częścią Osireionu jest centralna sala zbudowana z 10 potężnych granitowych filarów, na których wspierał się dawniej dach. Na środku sali znajdował się niegdyś mały pagórek otoczony wodą. Symbolizował on pierwszy ląd wynurzający się podczas stworzenia z morza chaosu. Uważa się, że Osireion był cenotafem, czyli symbolicznym miejscem pochówku Ozyrysa. Na najniższym, podziemnym poziomie Osireionu znajduje się krypta, w której według legendy pochowano głowę Ozyrysa.

Świątynia Ramzesa II w Abydos

W odległości 300 metrów od świątyni Setiego I znajduje się Świątynia Ramzesa II, zbudowana w okresie XIX dynastii (ok. 1279–1213 p.n.e.). Jej budowa została rozpoczęta przez Ramzesa II, ale ukończona przez jego syna, Merenptaha. To imponujące dzieło architektoniczne stanowi wyraz potęgi faraona oraz oddania czci bogom. Obecnie budowla jest zniszczona, ale w przeszłości należała do najpiękniejszych i najbogatszych wzniesionych przez Ramzesa. Świątynię wybudowano z bloków wapiennych.

Wykonane z czarnego granitu wrota wejściowe są ozdobione scenami i inskrypcjami. Wiodą do pierwszej sali hypostylowej (Sali Pojawień). Obszerny dziedziniec jest otoczony monumentalnymi kolumnami. Dziedziniec ten pełnił funkcję miejsca, gdzie odbywały się różnego rodzaju uroczystości i ceremonie religijne. Wejście do świątyni poprzedza przedsionek z dwiema olbrzymimi stelami, na których wyryte są inskrypcje opisujące prace budowlane oraz faraona jako hojnego patrona kultu. Kolejnym elementem jest główny gąszcz kolumn, który prowadzi do sanktuarium. Te monumentalne kolumny zdobione są reliefami przedstawiającymi Ramzesa II w różnych scenach religijnych i rytualnych. W głębi świątyni znajduje się sanktuarium, najświętsza część, gdzie przechowywano posąg boga Ozyrysa, ku czci którego świątynia została wzniesiona.

Niezwykle istotnym elementem Świątyni Ramzesa II są bogato zdobione reliefy i inskrypcje. Przedstawiają one sceny z życia faraona, zwycięstwa w bitwach, ofiary składane bogom, a także różnorodne aspekty kultu religijnego. Reliefy te pełnią również funkcję zapisu historycznego, informując o wydarzeniach z okresu panowania Ramzesa II.

Nekropolia królewska Umm al-Kaab (Umm El Qa’ab)

W Abydos znajduje się najstarsza znana królewska nekropolia w Egipcie. Pochowani są tu faraonowie z I i II dynastii. Groby te są bardzo proste, wykopane w skale, ale zawierają wiele cennych zabytków, w tym sarkofagi, posągi i przedmioty użytkowe. Czas powstania najstarszych konstrukcji ocenia się na około 3800 rok p.n.e.

Najbardziej znanym grobem w Umm al-Kaab jest grobowiec Narmera (Menesa), który jest uważany za pierwszego faraona zjednoczonego Egiptu. Grobowiec ten jest duży i bogato zdobiony, a jego ściany pokryte są malowidłami przedstawiającymi sceny z życia faraona.

Inne ważne groby w Umm al-Kaab to grobowce Dżeta, Ka’a, Dena i Iry-Hora. Grobowiec Dżeta jest najstarszym grobem w Umm al-Kaab, a jego ściany pokryte są malowidłami przedstawiającymi sceny z rolnictwa i polowań. Grobowiec Ka’a jest bogato zdobiony, a jego ściany pokryte są malowidłami przedstawiającymi sceny z życia codziennego. Grobowiec Dena jest również bogato zdobiony, a jego ściany pokryte są malowidłami przedstawiającymi sceny z życia religijnego. Grobowiec Iry-Hora jest najpóźniejszym grobem w Umm al-Kaab, a jego ściany pokryte są malowidłami przedstawiającymi sceny z życia wojennego.

W poszukiwaniu kolejnych świątyń w górnym Egipcie warto udać się do Dendery, Karnaku i Luksoru, a także Edfu i Kom Ombo oraz Asuanu.